Kafka op de Klaverbank: winst voor biodiversiteit Noordzee

Bericht uitgegeven door Stichting ANEMOON [land] op [publicatiedatum]

De Raad van State heeft gisteren uitspraak gedaan in een zeer belangrijke kwestie voor de Noordzee. In 2011 voer de milieuorganisatie Greenpeace de Noordzee op om in het natuurgebied de Klaverbank, zo’n 160 kilometer ten noordwesten van Den Helder, 27 grote natuurstenen af te zinken. De organisatie vroeg daarmee aandacht voor dit unieke Natura 2000-gebied en wilde Rijkswaterstaat vragen beschermende maatregelen te nemen tegen visserij met sleepnetten. Echter, de toenmalige staatssecretaris Bleker legde Greenpeace een zware preventieve dwangsom op voor elke volgende steen die geplaatst werd. Greenpeace heeft dit tot aan de Raad van State aangevochten en gewonnen. Van meerdere kanten is Stichting ANEMOON benaderd met de vraag hoe Stichting ANEMOON tegen deze zaak aankijkt.

De Klaverbank is gevormd door een gletsjer in de laatste ijstijd. Het gebied is ca dertig tot vijftig meter diep en de bodem bestaat uit zand, grind en stenen. Op die harde ondergrond leven bijzondere diersoorten, zoals de Dodemansduim, onze enige koraalsoort en diverse zeeanemonen, schelpdieren en andere organismen van hard substraat. Bijzondere vissen, kreeftachtigen en andere kwetsbare dieren vinden hier beschutting en een plaats om zich voort te planten. Het gebied wordt doorsneden door een diepere geul, de zogenaamde Botney Cut. Deze is rijk aan vis, wat veel zeevogels trekt zoals zeekoeten en grote jagers, maar ook zeezoogdieren als de dwergvinvis en de witsnuitdolfijn. Van dit unieke deel van het Nederlands continentaal plat, is de biodiversiteit nog lang niet volledig in kaart gebracht. Zo werden er tijdens monitoringsexpedities in het kader van een samenwerkingsverband tussen Stichting Noordzee, Stichting ‘Duik de Noordzee Schoon’ en Stichting ANEMOON zowel in 2011 als in 2012 meerdere soorten zeedieren aangetroffen die nog niet op de Nederlandse faunalijst voorkwamen.

Afgelopen jaar nog bracht Stichting ANEMOON een grote ecologische atlas uit van de schelpdieren uit de Noordzee, waaruit ook weer bleek hoe bijzonder de Klaverbank is. Soorten als de Gevlamde tapijtschelp, Tijgerpels, Groene dekschelp, Verdikte fuikhoren en Stevige platschelp zijn vooral in dit gebied te vinden. De Driekleurige knuppelslak is in de Nederlandse kustwateren alleen nog maar op de Klaverbank waargenomen. De Klaverbank is vermoedelijk de enige plaats waar de Zuignapvis zich voortplant op het Nederlands continentaal plat (NCP) en is aangewezen als Typische soort voor Habitattype H1170 (riffen). Zo’n soort mag conform de wetgeving binnen dit habitattype niet afnemen. Ook de Dwergzeedonderpad is tot op heden vooral op de Klaverbank aangetroffen.

Stichting ANEMOON heeft als primair doel de omvang van populaties van mariene soorten te monitoren om zo objectieve onderzoeksresultaten aan te dragen die kunnen worden ingezet voor een duurzaam behoud van de mariene flora en fauna. De onderzoeksresultaten gebaseerd op gegevens van de Stichting en andere Instituten laten zien dat beschermingszones noodzakelijk zijn. Van de Nederlandse overheid mag gezien de Europese wetgeving worden verwacht dat Natura 2000-gebieden op zee net zo verantwoordelijk worden beheerd als die op het land. Het is niet voor niets dat op 22 december 2008 de Klaverbank door Nederland bij de Europese Commissie aangemeld is en door de Commissie vervolgens op 22 december 2009 op de lijst van gebieden van communautair belang voor de Atlantische biogeografische regio is geplaatst.

Diverse vrijwilligers van Stichting ANEMOON vinden inmiddels dat de situatie rond de Klaverbank zich laat lezen als een boek van Kafka. Rijkswaterstaat gebruikt wel voor dijkversterkingen in de Zeeuwse Delta niet natuurlijke en mogelijk schadelijke stoffen bevattende staalslakken (een afvalproduct van de hoogovens), en veroordeelt tegelijkertijd het laten afzinken van natuurlijke stenen, in een gebied waar deze stenen thuishoren, met als doel de mariene biodiversiteit te beschermen.

De Raad van State heeft, tot onze grote vreugde, in het hoger beroep van Greenpeace, deze “Ridders en Redders van de Zee” in het gelijk gesteld. De rechtbank acht het onbestreden dat, door het neerleggen van de stenen, Greenpeace op zeer beperkte schaal beoogt te doen wat de Nederlandse Staat op grote schaal volgens haar had moeten doen, te weten het bijdragen aan het herstel van biodiversiteit ter plaatse van de Klaverbank. Daarnaast heeft Greenpeace met haar actie het tekortschieten van de Staat aan het publiek bekend willen maken en zijn hierbij geen onwettige daden verricht. Nu is het te hopen dat vanaf nu en in navolging op deze uitspraak de Nederlandse overheid haar wettelijke taken ten aanzien van het beschermen van onze mariene biodiversiteit meer substantieel, daadwerkelijk en structureel gaat realiseren.

Het is niet alleen de mariene natuur op de Klaverbank die Greenpeace dankbaar is voor deze actie en haar feliciteert met deze gerechtelijke overwinning………….!

Tekst (namens Stichting ANEMOON) en foto’s: Peter H van Bragt