Enige Nederlandse koraal in Zeeuwse Delta nagenoeg uitgestorven

Bericht uitgegeven door Stichting ANEMOON op zondag 26 juni 2011

Dodemansduim is de illustere naam van het enige in de Nederlandse kustwateren voorkomende koraal. Voor de geheel of gedeeltelijke afsluiting van het Veerse meer, Grevelingenmeer en de Oosterschelde kwam dit zachte koraal nog veelvuldig in de Zeeuwse Delta voor. Na de afronding van de Deltawerken is de soort hier heel snel achteruit gegaan. In de afgelopen jaren werd het steeds minder vaak aangetroffen. Momenteel lijkt Dodemansduim in deze wateren uitgestorven te zijn. Gelukkig komt dit zachte koraal tenminste nog veel voor op de wrakken en lokaal ook op de Klaverbank in de Noordzee. Het is een bijzondere soort die mogelijk als indicator soort kan fungeren voor te beschermen gebieden en habitats in de Noordzee. Iets waar nu nog een groot gebrek aan is.

Dat Dodemansduim een koraalsoort (Klasse Octocorallia) is blijkt uit de acht tentakels van de poliepen. De vlezige lobben en de afwezigheid van een kalkskelet geven vervolgens aan dat het een zogenaamd zacht koraal is (orde Alcyonacea). De Latijnse naam Alcyonium digitatum is afgeleid van het feit dat de lobben tweevoudig vertakt zijn. De kolonies kunnen circa twintig centimeter groot worden. De kleur van de kolonies is wit of geeloranje. Langs de Nederlandse kust kwam het vroeger op veel plaatsen voor: van enkele meters tot meer dan veertig meter diep.

De Doggersbank expeditie van 2011 heeft op de meeste wrakken die zij hebben bekeken het Dodemansduim aangetroffen. Vaak betrof het grote, mooie volgroeide kolonies. Ook op een tweetal bekeken plaatsen op de Klaverbank, ten noordoosten van Den Helder, werden veel maar vaak kleinere kolonies aangetroffen. Hier komt het enige Nederlandse koraal dus nog veelvuldig voor.

Voor de afsluiting van de het Veersemeer, Grevelingenmeer en de gedeeltelijke afsluiting van de Oosterschelde kwam het Dodemansduim ook hier op heel veel plaatsen voor. Oudere sportduikers die hier voor de Deltawerken hebben gedoken kunnen dit bevestigen. Het getijdenverschil was toen gemiddeld circa een meter groter dan het nu is. In het Veerse meer en Grevelingenmeer bestaan nu in het geheel geen getijdenstromingen meer. De waterkwaliteit en zuurstof concentraties zijn hier na de afsluiting sterk achteruit gegaan. In deze wateren hebben de veranderde factoren er toe bijgedragen dat het Dodemansduim hier nu is uitgestorven. Ook in de Oosterschelde is door de aanleg van de Oosterscheldekering de stroomsnelheid aanzienlijk afgenomen. En hoewel in de centrale en westelijke Oosterschelde nog een redelijke getijdenstroming bestaat is de afname van de stroomsnelheid ook hier een belangrijke factor geweest in de teloorgang van het koraal in deze zeearm.

De laatste jaren heeft er tijdelijk nog een kleine populatie Dodemansduim in het zuidwestelijke Grevelingenmeer gestaan. Die is er nu weer verdwenen. Ook zijn er recent slechts zelden en uitsluitend hele kleine kolonies Dodemansduim op enkele plaatsen van de Oosterschelde aangetroffen. Die hebben zich echter nooit kunnen vestigen of voor een nieuwe populatie kunnen zorgen. Daarom moeten we nu helaas vaststellen dat het enige Nederlandse koraal in deze zeearmen nagenoeg uitgestorven is.

Dodemansduim is door menselijk ingrijpen uit een groot deel van de Zeeuwse Delta verdwenen. We weten dat het lokaal op de wrakken en tenminste ook op de Klaverbank in de Noordzee nog veelvuldig voorkomt. Dat is een van de vele goede redenen om snel over te gaan op de bescherming van deze gebieden. We wachten nog steeds op de Nederlandse overheid om adequate maatregelen te nemen om zowel onze enige koraalsoort als de rest van de bijzondere mariene biodiversiteit die hier voorkomt te beschermen voor het te laat is!

Tekst: Peter H. van Bragt, Stichting Anemoon
Foto's: Peter H. van Bragt en Floor Driessen