Rafelige champignon op randje van uitsterven

Bericht uitgegeven door de Nederlandse Mycologische Vereniging [land] op [publicatiedatum]

In het park rondom Recreatieplas Het Twiske vlakbij Oostzaan werd een bijzondere ontdekking gedaan. Tijdens een wandeling van twee leden van de NMV werd een groep champignons aangetroffen. De puntgave exemplaren vielen op vanwege hun subtiele schoonheid en er werden foto’s van gemaakt. Na determinatie bleek het te gaan om de Rafelige champignon, een zeer zeldzame Rode Lijstsoort die bedreigd is met uitsterven.

Verdwijnen?
De Rafelige champignon (Agaricus subfloccosus) is een champignonsoort en champignons halen hun voedingsstoffen uit de grond waarop ze groeien. Ze zijn te vinden op kalkrijke, humeuze zand- en kleibodems, in loof- en naaldbossen en langs bosranden. Ondanks dat deze plaatsen voldoende voorhanden zijn verdwijnen Rafelige champignons in een gestaag tempo uit ons land. Het is onzeker waardoor Rafelige champignons zo sterk achteruit zijn gegaan. De opwarming van het klimaat zou in het voordeel van de Rafelige champignon moeten werken want in Europa komen ze naar het zuiden toe alleen maar meer voor. Er zijn zelfs waarnemingen bekend uit tropisch Afrika en het westen van Australië.

In Nederland worden Rafelige champignons het meest uit de omgeving van Amsterdam gemeld. In de duinen zijn ze tegenwoordig, op één uurhok na, verdwenen, terwijl ze hier enkele decennia geleden nog geregeld werden gevonden. Ook in Zuid-Limburg heeft de Rafelige champignon de helft van zijn oorspronkelijke areaal inmiddels verlaten. Als deze trend zich doorzet valt het doek voor de Rafelige champignon in Nederland.

Verwisseling met andere champignons
In Nederland komen 45 soorten champignons voor en 13 variëteiten. Champignons behoren tot de bekendste paddenstoelen die er zijn omdat een paar soorten massaal worden gekweekt en verhandeld voor consumptie. De bekendste is natuurlijk de Gekweekte champignon. De Gekweekte champignon wordt niet alleen gekweekt maar komt ook in onze natuur voor en dan vooral in de omgeving van Amsterdam. Het is een champignonsoort die samen met de zeer algemene Straatchampignon in het veld wel eens wordt verwisseld met de Rafelige champignon. Vooral omdat deze soorten op dezelfde standplaatsen kunnen voorkomen.

Verschil
Het is niet gemakkelijk om champignons in het veld uit elkaar te houden, want het gaat vaak om een serie kleine details. Het verschil met bovengenoemde champignons zit hem vooral in de duurzame taaie rafels aan de hoedrand en de ring van de Rafelige champignon. Die zijn bij de Gekweekte champignon en de Straatchampignon een stuk fragieler of zelfs afwezig. Vaak zijn de kenmerken alleen bij de jonge exemplaren te zien die nog bezig zijn hun hoed te spreiden. Ook verkleurt het vlees van de Rafelige champignon bij beschadiging duidelijk rood. Het vlees van de Gekweekte- en Straatchampignon verkleurt slechts zwak rood.

Paddenstoelen en dus ook champignons worden in toenemende mate buiten in de natuur geplukt voor consumptie. Het is daarom belangrijk de verschillen tussen de soorten goed te kennen. Het mag tenslotte niet de bedoeling zijn een champignon op te eten die bedreigd is met uitsterven.

Tekst: Martijn Oud, Nederlandse Mycologische Vereniging
Foto’s: Piet Brouwer