Salamanderschimmel slaat hard toe in Wallonië

Bericht uitgegeven door Stichting RAVON [land] en Natuurpunt Studie (België) op [publicatiedatum]

Begin april werden 21 dode Vuursalamanders aangetroffen langs een wandelpad in de buurt van de stuwdam van Robertville, nabij de Hoge Venen in België. Een analyse door onderzoekers van de Universiteit van Gent wijst uit dat de dieren het slachtoffer werden van dezelfde schimmel die de Nederlandse populatie Vuursalamanders al bijna volledig uitgeroeid heeft. Het gaat om de tweede melding van de schimmel in België, beide in Wallonië. Natuurverenigingen vragen om verschillende voorzorgsmaatregelen te nemen om de verspreiding naar de rest van België alsnog te voorkomen en om elke dode Vuursalamander te melden via meldpuntziekeamfibieën@ugent.be.

Het gaat om slachtoffers van Batrachochytrium salamandrivorans, een zeer agressieve schimmel die vuursalamanders binnen de twee weken kan doden. December 2013 werd het eerste slachtoffer van deze dodelijke schimmel ontdekt in de buurt van Eupen. Begin april werden nabij Robertville (circa 24 kilometer verder naar het zuiden) 21 dode exemplaren aangetroffen. Op 21 april 2014 werd ontdekt dat één van de 21 dieren ook positief testte op deze schimmel. De andere exemplaren testten wellicht negatief doordat de salamanders volledig uitgedroogd waren. Naar alle waarschijnlijkheid zijn alle 21 dieren geveld door dezelfde schimmel. Dat is zorgwekkend, want met dit tweede geval wordt niet alleen bevestigd dat de ziekteverwekker aanwezig is in Wallonië, het doet ook het ergste vermoeden: dat de verspreiding snel gaat en de impact enorm is.

Dat is dramatisch nieuws: in Nederland heeft deze schimmel bijna de volledige populatie Vuursalamanders uitgeroeid in enkele jaren tijd. RAVON (Reptielen Amfibieen Vissen Onderzoek Nederland) schat dat 96% van de Nederlandse Vuursalamanders intussen is gestorven. De Nederlanders hebben hun toevlucht genomen tot een extreme oplossing: dertig individuen werden toegewezen aan drie verschillende dierentuinen en die proberen de dieren en hun nakomelingen in gevangenschap in leven te houden.

Er wordt gevreesd dat ook de Ardennenpopulatie zeer zware klappen gaat krijgen. En doordat het om een erg besmettelijke schimmel gaat, dreigt die zich ook naar Vlaanderen te verspreiden. Dat zou de doodsteek kunnen betekenen voor de soort in Vlaanderen. In grote, aaneengesloten boscomplexen zoals in de Ardennen bestaat nog enigszins een kans dat populaties zich later kunnen herstellen, maar voor de meeste geïsoleerde populaties Vuursalamander in Vlaanderen zou het fataal kunnen zijn.

Veel vragen blijven onbeantwoord. Hoe verspreidt de schimmel zich precies en met welke snelheid? Welke andere soorten lopen gevaar en welke treden eventueel op als dragers en dus potentiële verspreiders? Hoe wijd is de schimmel nu al verspreid? Om dit te onderzoeken, roepen natuurverenigingen de bevoegde overheden op om meteen voldoende middelen vrij te maken. In Vlaanderen dringt zich in eerste instantie een uitgebreide inventarisatie op van alle populaties. De razendsnelle teloorgang van de Nederlandse populatie heeft duidelijk gemaakt dat daarmee niet getreuzeld mag worden. Als niets ondernomen wordt, kan dit leiden tot het uitsterven van de Vuursalamander in een groot deel van zijn verspreidingsgebied.

Daarnaast roepen Natuurpunt, Natagora en RAVON iedereen die zich in amfibieënhabitat begeeft op om het door het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) opgestelde hygiëneprotocol strikt na te leven: op de paden te blijven, zeker geen salamanders aan te raken en na de wandeling de schoenen te desinfecteren. Daarnaast roepen de verschillende natuurverenigingen alle bosgebruikers op om elke waarneming van dode salamanders door te geven via meldpuntziekeamfibieën@ugent.be of aan RAVON (voor NL). Vooral wie verschillende amfibieënhabitats in korte tijd bezoekt, moet voorzichtig zijn.

Tekst: Iwan Lewylle, Natuurpunt Studie
Foto: Jelger Herder, Hugo Willockx