Vlaamse lieveheersbeestjes in vrije val

Bericht uitgegeven door Natuurpunt [land] op [publicatiedatum]

Hoewel ze heel populair zijn bij het bredere publiek, heeft het Vlaamse lieveheersbeestjesbestand de laatste jaren een flinke knauw gekregen. Uit recent onderzoek bleek dat een derde van de inheemse lieveheersbeestjes op dit moment zeldzaam is in Vlaanderen. Het wordt dan ook tijd om hun habitats te beschermen zodat de soorten zich kunnen herstellen.

Het gaat niet goed met de lieveheersbeestjes in Vlaanderen. Maar liefst 31% van de soorten in Vlaanderen staat op de Rode Lijst. Dat betekent dat ze vandaag zeldzaam zijn en hun aantal de laatste tien jaar sterk afnam. Zo zijn het twintigvleklieveheersbeestje en het zevenvleklieveheersbeestje intussen uitgestorven. Het hiërogliefenlieveheersbeestje, het onbestippeld lieveheersbeestje en het zwarte lieveheersbeestje zijn bedreigd en zes soorten, waaronder het heidelieveheersbeestje hebben op hun beurt de status ‘kwetsbaar’ gekregen.

Vraatzuchtige Aziaat
De voornaamste oorzaken van de sterk afnemende lieveheersbeestjespopulatie zijn minder beschikbare leefgebieden en leefgebieden van lagere kwaliteit. Dat komt onder andere de hoge stikstofconcentraties. Daarnaast blijkt de aanwezigheid van het veelkleurig Aziatisch lieveheersbeestje, een invasieve exoot, ook geen goede zaak voor andere lieveheersbeestjes. De soort werd eerder ingevoerd in België ter bestrijding van bladluizen en is op korte tijd een van onze algemeenste soorten geworden. Bij een gebrek aan bladluizen, doet het veelkleurig Aziatisch lieveheersbeestje zich tegoed aan de eitjes en larven van andere lieveheersbeestjes. Op die manier vormt de soort een bedreiging voor inheemse soorten. Vooral het tweestippelig en het tienstippelig lieveheersbeestje ondervinden grote hinder. Overal waar het Aziatisch lieveheersbeestje in Europa verschijnt, gaan beide soorten snel en fors achteruit. Het tweestippelig lieveheersbeestje, tot het eind van vorige eeuw een van onze algemeenste soorten, staat nu op de Rode Lijst.

Groen voor lieveheersbeestjes
Er is dus nood aan maatregelen die de kleurrijke kevertjes beschermen. In de eerste plaats moeten belangrijke habitats voor lieveheersbeestjes, zoals moerassen, graslanden en heidegebieden behouden blijven. Veel soorten zijn ware zonnekloppers en hebben nood aan gebieden met een warm microklimaat. Daarnaast biedt geïntegreerde plaagbestrijding in landbouwgebieden ook mogelijkheden voor de graag geziene lieveheersbeestjes. Ook in stedelijke gebieden kunnen specifieke beheersmaatregelen genomen worden, bijvoorbeeld inheems plantgoed dat goed is voor lieveheersbeestjes gebruiken bij de aanleg van openbaar groen. Zo zijn lindes en esdoorns gastheren van bladluizen, die op het menu staan van heel wat lieveheersbeestjessoorten. Daarnaast is het nodig dat bladluisplagen minder afgeblokt worden.

Je kan er ook zelf voor zorgen dat lieveheersbeestjes zich optimaal thuis kunnen voelen in je tuin de bodem bedekt te laten in de winter. Op die manier biedt je onderdak aan lieveheersbeestjes die graag in bladstrooisel, holle stengels of dode takken overwinteren. Gebruik ten slotte geen pesticiden in je tuin!

Populair, maar toch ondergewaardeerd
Lieveheersbeestjes beschikken over een aantal bijzonder nuttige kwaliteiten. Zo voeden zowel de volwassen lieveheersbeestjes als de larven van heel wat soorten zich met bladluizen, schildluizen, motluizen of mijten, die vaak schade berokkenen aan groenten en planten. De meeste lieveheersbeestjes zijn belangrijke natuurlijke vijanden van pestsoorten en kunnen daarom in de tuin– en landbouwsector worden ingezet als natuurlijke bestrijders tegen allerlei soorten schadelijke insecten. Daarnaast maakt hun opvallend kleurrijke uiterlijk het mogelijk om ze gemakkelijk te herkennen. Dit heeft als voordeel dat lieveheersbeestjes gebruikt kunnen worden als indicatoren voor een aantal veel minder opvallende bladluisetende insectengroepen, zoals gaasvliegen, galmugjes en zweefvliegen. De kevertjes zijn dan ook een meerwaarde voor het natuurbehoud in Vlaanderen.

Ondanks dit alles werden lieveheersbeestjes slechts zelden opgenomen in beheerplannen of beleidsdocumenten. Gelukkig is daar met het opstellen van de Rode Lijst intussen verandering in gekomen. De Rode Lijst is het resultaat van vijftien jaar vrijwilligerswerk en is gebaseerd op de databank van de Belgische lieveheersbeestjeswerkgroep Coccinula en www.waarnemingen.be.

Tekst: Ben Dewitte, Natuurpunt & Tim Adriaens, INBO

naar Natuur.Focus (2014, 3) "Rode Lijst van de lieveheersbeestjes in Vlaanderen door Tim Adriaens, Gilles San Martin y Gomez, Johan Bogaert, Luc Crevecoeur, Jean-Pierre Beuckx, Koen Lock, Kurt Jonckheere & Dirk Maes
Foto’s: Gilles Sanmartin