Vele grauwe kiekendieven overwinteren in weinig gebieden Sahel

Het blijkt dat deze broedvogels die op de Europese Rode Lijsten staan, in Afrika met grote aantallen overwinteren in een beperkt aantal gebieden in de Sahel. We denken dat Senegal binnen haar landsgrenzen de grootste aantallen grauwe kiekendieven in westelijk Afrika herbergt. Op basis van de meest recente inzichten ergens tussen de 20.000 tot 25.000 individuen. Zelf hebben we in 2008 en 2009 (pdf; 0,5 MB) alleen al in de regio Khelcom op een drietal slaapplaatsen tezamen 5.200 grauwe kiekendieven geteld. Nimmer zagen onderzoekers meer grauwe kiekendieven in één gebied.

In oktober verscheen in het tijdschrift “Journal of Arid Environments” een artikel over een onderzoek van Steve Augiron waaraan promovenda Almut Schlaich namens Werkgroep Grauwe Kiekendief een bijdrage heeft geleverd. Het artikel handelt over de ruimtelijke relatie tussen het voorkomen van ‘onze’ grauwe kiekendieven en de kleine torenvalk, een andere consument van sprinkhanen in de Sahel. Een megahoeveelheid veldwerk, in de jaren 2009 tot en met 2013 uitgevoerd door het Franse team onder leiding van Steve Augiron, vormt de grondslag van de analyses. Die borduren voort op het werk dat Werkgroep Grauwe Kiekendief, mede met steun van Vogelbescherming Nederland, vanaf 2005 heeft verricht tussen het Tsjaadmeer en Dakar.

De trigger voor onze Franse collega’s om naar Senegal af te reizen was de lezing die in oktober 2008 door Werkgroep Grauwe Kiekendief over ons Afrikaanse veldwerk werd gehouden op de jaarlijkse kiekendiefbijeenkomst georganiseerd door Ligue pour la Protection des Oiseaux (LPO), de Franse Birdlife-partner. Frankrijk is de bakermat van de bescherming van kiekendieven in Europa. LPO heeft altijd een zeer actieve rol gespeeld in het organiseren van praktische bescherming en doneert ook actief aan onderzoek naar soorten als grauwe kiekendief en kleine torenvalk. Zie deze website van LPO voor tips, mooie verhalen en de geur van noest veldwerk.

De grote vraag is wat deze kennis voor een betere bescherming kan betekenen. Een belangrijke conclusie is dat veel vogels die op Rode Lijsten staan in Europa, vaak in enorme aantallen voorkomen in een beperkt aantal gebieden in de Sahel. Het aloude idee dat bescherming in de politiek instabiele Sahellanden geen zin zou hebben omdat vogels heel diffuus verspreid zouden zijn, kan in ieder geval voor de sprinkhanenconsumenten worden herzien. Een wenkend perspectief voor internationaal denkende vogelbeschermers, en dankzij het artikel van Steve, Almut en anderen is er weer een stukje van de complexe puzzel gelegd.

Begin 2015 reist de Werkgroep Grauwe Kiekendief wederom in een team van Nederlandse en Franse onderzoekers naar Senegal om het ecologisch onderzoek in de overwinteringsgebieden voort te zetten.

Tekst: Ben Koks & Oike Vlaanderen, Werkgroep Grauwe Kiekendief
Foto's: Ben Koks, Werkgroep Grauwe Kiekendief

Het artikel met de titel “Winter spatial distribution of threatened acridivorous avian predators: Implications for their conservation in a changing landscape” is via e-mail bij ons op te vragen, en is een aanrader voor eenieder die wil weten hoe het twee belangrijke Europese Rode Lijstsoorten vergaat in een West-Afrikaans land.