Opmerkelijke onderbrekingen in de dagelijkse vluchten van trekkende Grauwe Kiekendieven

Sinds 2009 worden Grauwe Kiekendieven met behulp van GPS-loggers gevolgd ten behoeve van onderzoek naar habitatgebruik in Europa én Afrika. Deze kennis is nodig om een jaarronde bescherming te bewerkstelligen. GPS-loggers registreren zeer gedetailleerd de migratie tussen Europa en Afrika. De verkregen data zijn gebruikt om te bekijken hoe trekvogels hun tijd indelen. We vroegen ons simpelweg af hoe laat de kiekendieven ’s ochtends vertrekken, hoe lang ze vervolgens vliegen, en hoe laat in de middag ze stoppen.

Dagelijkse reistijd

De Grauwe Kiekendieven bleken gemiddeld ongeveer negen uur per dag te reizen, waarbij ze in de regel één tot twee uur na zonsopgang vertrokken, en één tot twee uur voor zonsondergang weer stopten. Echter, de variatie tussen dagen was enorm, waarbij de dagelijkse reistijd kon variëren van drie tot vijftien uur! Deze variatie kon deels worden verklaard door wind: op dagen dat de kiekendieven meewind hadden vlogen ze meer uren per dag, waarbij ze soms zelfs nog een paar uur na zonsondergang doorvlogen.

Korte actieve en passieve stops

Het verhaal kreeg een onverwachte wending toen de individuele GPS-tracks nader bekeken werden, want toen ontdekten we dat de kiekendieven regelmatig hun dagelijkse vluchten onderbraken voor korte stops, van gemiddeld wel anderhalf uur per dag. Oftewel, de kiekendief vliegt een paar uur, onderbreekt vervolgens de vlucht kortstondig, om daarna weer verder te vliegen. Dit gedrag is opmerkelijk, omdat de vogels op een dag natuurlijk minder kilometers afleggen als ze minder uren vliegen. De vraag drong zich daarom op: wat doen de kiekendieven tijdens de onderbrekingen?

Om daarachter te komen, keken we nog eens extra goed naar de GPS-posities tijdens de onderbrekingen. In ongeveer de helft van de gevallen bleken de vogels lokaal rond te vliegen, waarschijnlijk waren ze op dat moment voedsel aan het zoeken. Dit soort onderbrekingen bleken overal voor te komen, zelfs in het midden van de Sahara! Waarschijnlijk heeft de Sahara de kiekendieven meer voedsel te bieden dan we tot nu toe dachten. In de andere gevallen bleken de vogels juist helemaal stil te zitten, alsof ze aan het uitrusten/wachten waren. Dit soort onderbrekingen kwamen ook overal voor, ook in op het oog geschikte foerageergebieden in Europa, maar alleen bij tegenwind. Mogelijk stoppen de kiekendieven in dit geval om betere vliegomstandigheden af te wachten.

De vraag is of van dit gedrag ook iets is terug te zien in het veld. Een feit is dat kiekendieven tijdens de trekperiodes veelal kortstondig ergens opduiken, wat precies het beeld is dat uit de huidige analyse van GPS-loggerdata naar voren komt. We moeten er op bedacht zijn dat dit soort beesten slechts een korte tussenstop aan het maken zijn en dus ieder moment weer verder kunnen trekken.

Met de resultaten van deze studie zou het zeer interessant zijn om in de Sahara te gaan kijken of kiekendieven daar gunstige foerageergebieden vinden. Jagen de kiekendieven er wellicht op nachttrekkende zangvogels, die daar overdag soms in hoge dichtheden schijnen te zitten?

Tekst: Raymond Klaassen & Almut Schlaich Werkgroep Grauwe Kiekendief
Foto's: Werkgroep Grauwe Kiekendief (leadfoto: Panorama Balleraya, overwinteringsgebied van Grauwe Kiekendieven in Niger), Natalino Fenech (Malta).                                                                         

De aanleiding voor deze studie naar tijdsbudgetten van trekkende Grauwe Kiekendieven was de pensionering van de Zweedse trekvogelprofessor Thomas Alerstam. Hij is een grote inspirator voor ons migratieonderzoek naar Grauwe Kiekendieven. Als blijk van waardering voor zijn enorme bijdrage aan de trekvogelecologie is er een themanummer over vogeltrek uitgebracht van het wetenschappelijke tijdschrift Journal of Avian Biology. Het artikel over de tijdsbudgetten van de kiekendieven was één van de bijdrages. Lees de inhoud van het themanummer hier.

Een pdf van het artikel “Migrating Montagu's harriers frequently interrupt daily flights in both Europe and Africa” door Raymond H. G. Klaassen, Almut E. Schlaich, Willem Bouten en Ben J. Koks, is via een mailtje op te vragen bij de eerste auteur Raymond Klaassen. 

Meer weten over het vlieggedrag van Grauwe Kiekendieven tijdens de overwintering? Op zaterdag 18 februari 2017 op de Landelijke Roofvogeldag in Meppel houdt Almut Schlaich twee lezingen: over winterbewegingen van geloggerde Grauwe Kiekendieven en over het dieet van Grauwe Kiekendieven in Afrika. Lees hier het gehele programma van de Landelijke Roofvogeldag.