Tweede vondst zeer zeldzaam Weidekaalkopje ooit in Nederland

Bericht uitgegeven door de Nederlandse Mycologische Vereniging [land] op [publicatiedatum]

Recent werd in de duinen bij Bergen (NH) het bijzonder zeldzame Weidekaalkopje gevonden. Dit is pas de tweede maal dat hij in Nederland is ontdekt. De enige eerdere vondst dateert van twaalf jaar geleden bij Havelte (Dr) en ook internationaal is het een weinig geziene paddenstoel. Hij werd onder andere vergezeld door het eveneens zeer zeldzame Roze grondschijfje.

Het mooie van het zoeken naar paddenstoelen is dat je geregeld wordt geconfronteerd met verrassingen. Zo ook op afgelopen zaterdag 8 maart. Op die dag werd er een paddenstoelenexcursie in de duinen bij Bergen gehouden. Op een plek vlak naast een speelduin werd een aantal kaalkopjes gevonden.

Er werd vermoed dat het zou gaan om het algemene Zandkaalkopje (Deconica montana). Omdat de verschillende soorten kaalkopjes in het veld erg op elkaar lijken werd een aantal exemplaren meegenomen voor microscopisch onderzoek. Tijdens dit onderzoek werd duidelijk dat het allemaal Zandkaalkopjes waren op één na. Dit ene exemplaar week niet alleen af vanwege de vorm van de sporen maar vooral door de vorm van bepaalde cellen op de lamelsnede, deze cellen worden cystiden genoemd. Ze zijn korter dan die van het Zandkaalkopje, met een bredere nek en meestal uitgerust met een flinke knop waardoor ze enigszins aan kegels doen denken. Het bleek te gaan om het uiterst zeldzame Weidekaalkopje (Deconica magica). Het Weidekaalkopje is in Nederland slechts bekend van één vondst. Een dergelijke vondst van het Weidekaalkopje maak je met veel geluk maar één keer in je leven mee.

Het Weidekaalkopje werd in 1989 voor het eerst gevonden in Tsjecho-Slowakije en wetenschappelijk beschreven door de Tsjechische mycoloog Svrcek. Het Weidekaalkopje werd na deze eerste vondst nog in Denemarken, Zweden en Schotland gevonden maar telkens met slechts enkele exemplaren. In 2008 werd hij voor het eerst in de Verenigde Staten ontdekt in het North Cascades National park in de staat Washington.

De eerste en tot nu toe ook laatste Nederlandse vondst dateerde van 2002 uit de buurt van Havelte (Dr). Hier werd hij aangetroffen in gezelschap van het Sterrengoudmos (Campylium stellatum), een mossoort die op vele plaatsen is verdwenen en daardoor als bedreigd op de Rode Lijst is komen te staan.

De locatie van de vondst in de duinen van Bergen valt niet alleen op door het Weidekaalkopje, maar ook door de aanwezigheid van vele Roze grondschijfjes (Roseodiscus formosus). Roze grondschijfjes leven als saprofyt op kale arme zandbodems in de buurt van of tussen mossen. Het is mogelijk dat ze hier parasitisch op leven. Roze grondschijfjes zijn niet zo zeldzaam als het Weidekaalkopje maar in Nederland toch ook van slechts een tiental vindplaatsen bekend.

Het moge duidelijk zijn dat er van een dergelijke zeldzaamheid maar weinig foto’s bestaan. Om precies te zijn slechts twee met een matige kwaliteit. Het exemplaar van de vondst werd na het microscopisch onderzoek gedroogd voor het herbarium.

Tekst: Martijn Oud, Nederlandse Mycologische Vereniging
Foto’s: Wiepko Lubbers; Martijn Oud; Menno Boomsluiter