Zeer zeldzame Druppelparasolzwam in duinen van Schoorl

Bericht uitgegeven door de Nederlandse Mycologische Vereniging [land] op [publicatiedatum]

In de duinen van Schoorl is de zeer zeldzame Druppelparasolzwam gevonden. De soort komt nog op slechts zes plekken in Nederland voor. De paddenstoel stond in de berm van een schelpenfietspad. De duinen van Schoorl zijn kalkarm, maar dankzij het kalrijke schelpenpad kan hij hier groeien.

Tijdens een fietstocht door de uitgestrekte duinen van Schoorl werd onze aandacht getrokken door een groepje ivoorkleurige paddenstoelen. Ze stonden in de berm van één van de vele schelpenfietspaden die het gebied rijk is. Na determinatie bleek het te gaan om de zeer zeldzame Druppelparasolzwam.

De Druppelparasolzwam (Chamaemyces fracidus) is een soort van voedselrijke, kalkhoudende bodems. Omdat de duinen van Schoorl behoren tot het kalkarme waddendistrict komen ze hier uitsluitend voor in de nabijheid van de kalkrijke schelpenpaden. Niet alleen de Druppelparasolzwam, maar vele andere soorten kalkminnende paddenstoelen (en planten) zijn hier van de bermen van schelpenpaden afhankelijk. Gelukkig is er aan schelpenpaden in de Schoorlse duinen geen gebrek. Asfalteren of anderszins verharden van de schelpenpaden zou op den duur een verarming van het gebied op kunnen leveren.

Niet zeldzaam in Schoorl
De Druppelparasolzwam kwam voorheen ook in het duindistrict ten zuiden van Bergen (NH) voor maar is daar verdwenen. Ook in het rivierendistrict en dan met name langs de IJssel zijn de laatste jaren groeiplaatsen verdwenen. De Druppelparasolzwam is nu nog slechts bekend van zes uurhokken. Waarschijnlijk is de ontkalking van groeiplaatsen als gevolg van verzuring de oorzaak. Het verdwijnen of ontbreken van schelpenpaden elders in de duinen speelt mogelijk ook een rol. Door de geconstateerde achteruitgang is de Druppelparasolzwam als bedreigd op de Nederlandse Rode Lijst komen te staan.

Ondanks de landelijke zeldzaamheid zijn Druppelparasollen in de duinen van Schoorl bepaald niet zeldzaam. Ook zijn ze niet kieskeurig in hun standplaatsen. Ze worden hier zowel in loofbos als in naaldbos en gemengd bos gevonden, als er maar bermen van schelpenpaden voorhanden zijn. Schelpen spelen een belangrijke rol bij het vóórkomen van de Druppelparasol in de Staatsbossen van Schoorl. Vanaf 2001 worden ze hier elk jaar op verschillende plaatsen gevonden. Waarschijnlijk kwamen ze hier voor die tijd ook al voor maar werden ze niet opgemerkt of niet herkend. De aantallen per standplaats variëren van enkele tot een tiental exemplaren. Meestal komen Druppelparasolzwammen enige tijd na een regenperiode tevoorschijn en kunnen dan vanaf juli tot en met november worden gevonden. Vooral de julimaand van 2007 was bijzonder met meer dan 20 waarnemingen! Het is opmerkelijk dat elders in het waddendistrict, zoals op de Waddeneilanden, de Druppelparasolzwam nooit is aangetroffen terwijl er genoeg schelpenpaden te vinden zijn.

De druppels van de Druppelparasolzwam
De Druppelparasolzwam is vooral te herkennen aan de steel. De gladde enigszins gekromde steel heeft een opvallend smalle doch scherp begrensde ringzone. Onder de ringzone is de steel met talrijke kleine, bruine, korrelige schubjes bezet. Met een beetje geluk tref je hier de helderbruine druppeltjes aan want met droog weer of bij oude exemplaren ontbreken de druppeltjes. De druppeltjes, indien aanwezig, zijn in het veld een gemakkelijk determinatiekenmerk omdat die bij andere plaatjeszwammen nauwelijks voorkomen. Bij vochtig weer zijn de hoedjes kleverig.

Vóórkomen in andere landen
Wereldwijd komen er ongeveer zes soorten Chamaemyces voor. Discussies over soortafgrenzing maken het op dit moment lastig om hoeveel soorten het werkelijk gaat. Het moderne genetisch onderzoek naar verwantschappen zal hier hopelijk opheldering in brengen.

Elders in Europa is een donkere vorm bekend van de Druppelparasolzwam (forma Pseudocastanea) maar deze is nog niet in Nederland aangetroffen.

Druppelparasolzwammen zijn enerzijds verwant met parasolzwammen (Lepiota) en anderzijds met Kleefparasols (Limacella) en daarom in een apart geslacht Chamaemyces ondergebracht. Misschien vormt de Druppelparasolzwam het verbindend element tussen beide geslachten.

Druppelparasolzwammen komen wereldwijd alleen in Europa voor. Ze zijn hier wijdverbreid in Midden- en Zuid-Europa maar worden zeldzamer naar het noorden toe. In veel noordelijke Europese landen zoals Zweden, Denemarken, Noorwegen, Finland, Engeland en Schotland staan Druppelparasolzwammen op de Rode Lijsten.

Tekst en foto’s: Martijn Oud, Nederlandse Mycologische Vereniging