Europese salamanders bedreigd door Aziatische schimmelziekte
Bericht uitgegeven door Natuurpunt Studie [land] op [publicatiedatum]
In 2013 werd in Nederland een salamanderetende schimmel (Batrachochytrium salamandrivorans) ontdekt. Deze schimmel bracht de Nederlandse vuursalamanderpopulatie in een recordtempo op de rand van uitsterven. Eerder werd al vastgesteld dat deze schimmel zich niet beperkt tot Nederland. Bijkomend onderzoek heeft intussen aangetoond dat de ziekte niet enkel voor de Vuursalamander maar ook voor een groot aantal andere Europese salamandersoorten een grote bedreiging vormt. De resultaten van deze studie (die wordt geleid door de UGent) worden vandaag gepubliceerd in het toonaangevende wetenschappelijk tijdschrift Science.
De dodelijke schimmel is in opmars in Nederland en België. Eind 2013 werd het eerste Belgische slachtoffer ontdekt in de buurt van Eupen. Begin april werden 24 km verderop, nabij Robertville, 21 dode exemplaren aangetroffen. Op 21 april 2014 werd vastgesteld dat één van die 21 dieren positief testte op de schimmel. De andere exemplaren testten negatief, wellicht doordat de salamanders volledig uitgedroogd waren. De kans bestaat dus dat alle 21 dieren werden geveld door de salamanderetende schimmel. Erg zorgwekkend: met beide Belgische gevallen werd immers niet alleen bevestigd dat de ziekteverwekker naast Nederland nu ook in België aanwezig was, het illustreerde eveneens dat de verspreiding snel gaat en de impact enorm kan zijn. De onderzoekers vermoeden dat de schimmel binnenkort ook in andere landen zal worden vastgesteld. 
An Martel en Frank Pasmans, beiden verbonden aan de Universiteit Gent, onderzochten - in samenwerking met een uitgebreid team van nationale en internationale experten - intussen ook de impact van de schimmel op tientallen andere amfibiesoorten. De onderzoeksresultaten, afkomstig uit vier continenten, geven aan dat B. salamandrivorans erg gevaarlijk is voor salamanders, maar niet voor kikkers en padden. Inheemse salamandersoorten, zoals de Kamsalamander en de Alpenwatersalamander, zijn - net als de Vuursalamander - wél gevoelig voor de schimmel en sterven korte tijd nadat ze ermee in aanraking zijn gekomen. De ziekte is erg besmettelijk en kan gemakkelijk worden overgedragen tussen verschillende soorten salamanders.
Het onderzoek toonde aan dat de schimmel afkomstig is uit Azië en recent is meegelift met Aziatische salamanders die via de dierenhandel in Europa terecht zijn gekomen. Aziatische salamanders worden over de hele wereld in grote aantallen verhandeld. Zo werden bv. tussen 2001-2009 meer dan 2,3 miljoen Chinese vuurbuiksalamanders geïmporteerd in Amerika. De Aziatische salamanders zelf ondervinden veel minder hinder van de infectie en kunnen overleven met de schimmel op hun huid. Het onderzoek toont aan dat de infectie al zeker sinds 1861 circuleert in Azië. Wanneer een ziekte lang in een gebied aanwezig is, ontwikkelen dieren resistentie. Door een almaar toenemende wereldhandel, kunnen ziekteverwekkers zich over de hele wereld verspreiden, waardoor ze in contact kunnen komen met gastheren die (nog) geen resistentie hebben kunnen opbouwen. En net dat is nu gebeurd met de salamanderetende schimmel, met potentiële desastreuze gevolgen voor niet-resistente salamandersoorten.
Batrachochytrium salamandrivorans vormt een ernstige bedreiging voor de herpetologische diversiteit, niet enkel in België en Nederland, maar in de hele wereld. Martel en Pasmans stellen dan ook dat overheden dringend middelen moeten vrijmaken om te kijken hoe dit probleem kan worden verholpen. De klok tikt.
Het onderzoek werd o.a. gefinancierd door het Bijzonder Onderzoeksfonds van de Universiteit Gent, de Koninklijke Maatschappij voor Dierkunde van Antwerpen, de Strategic Research Programs van de Vrije Universiteit Brussel en het Nederlandse Ministerie van Economische Zaken.
An Martel en Frank Pasmans zullen dit baanbrekend onderzoek verder toelichten op de tiende herpetologische studiedag, Deze studiedag wordt georganiseerd door Hyla - de reptielen- en amfibieënwerkgroep van Natuurpunt - en gaat door op 8 november 2014 in Berchem. Het inschrijvingsformulier vind je hier.
Tekst: An Martel en Frank Pasmans, faculteit Diergeneeskunde, Universiteit Gent.
Foto's: Frank Pasmans