Geheimzinnige rookvliegjes ontdekt door fikkie stoken

Bericht uitgegeven door EIS Kenniscentrum Insecten [land] op [publicatiedatum]

Kampvuurtjes maak je vaak 's avonds. Dat is jammer, want in het donker kun je geen getuige zijn van een geheimzinnig verschijnsel dat zich kan voordoen in de rook van het vuur. Bepaalde kleine zwarte vliegjes hebben de gewoonte om in de rook te komen dansen. Sterker nog: fikkie stoken is de enige manier om deze vliegjes te zien te krijgen. Dit jaar is het voor het eerst in Nederland gelukt om ze in de rook te betrappen. 

Vuurtje stoken is tijdens het kamperen een goede manier om lastige insecten zoals muggen en limonadewespen op afstand te houden. Insecten houden niet van rook, want het is giftig en verdrijft de zuurstof. Daarom is het zo vreemd dat sommige kleine vliegjes juist op de rook af komen. Deze kleine, zwarte 'rookvliegjes' (Microsania) van hooguit 3 millimeter lang vliegen niet weg voor de rook, maar ze dansen er in rond.

Deze zomer is het voor het eerst in Nederland gelukt om rookvliegjes te lokken. Onder toeziend oog van plaatselijke boswachters zijn in Brabantse en Limburgse natuurgebieden kleine vuurtjes gestookt. Inmiddels zijn zelfs al vier verschillende soorten rookvliegjes gevonden (uit Europa zijn er circa acht bekend).

Wat de rookvliegjes in de rook te zoeken hebben is onduidelijk. Het zijn zowel mannetjes als vrouwtjes die op de rook afkomen, dus mogelijk gebruiken ze de rookpluim als ontmoetingsplaats. Het geheimzinnige is echter dat niemand weet wat rookvliegjes doen als er geen rook is. Rook maken is de enige manier om ze te vinden. Waar de vrouwtjes hun eitjes leggen en waarin de larven zich ontwikkelen is onbekend. Hier wordt natuurlijk wel volop over gespeculeerd.

Rookvliegjes behoren tot de familie van de breedvoetvliegen (Platypezidae). De meeste soorten breedvoetvliegen hebben niet de gewoonte om op rook af te komen. Van veel soorten is bekend dat hun larven in paddenstoelen leven. Ze zijn vaak sterk gespecialiseerd: bepaalde soorten breedvoetvliegen leven als larve uitsluitend in bepaalde soorten paddenstoelen. Mogelijk geldt dit ook voor de rookvliegjes. Er wordt gespeculeerd dat ze zich ontwikkelen in zwammen die de kop opsteken na brand. Tot nu toe is dit echter niet bevestigd.

Tekst: Menno Reemer, EIS Kenniscentrum Insecten
Foto's: Tim Faasen; Jap Smits