Goudhaantjes in de winter

Bericht uitgegeven door EIS-Nederland [land] op [publicatiedatum]

Wie denkt dat dit bericht over Nederlands kleinste vogeltjes gaat heeft het mis. Er is namelijk ook een groep kevers met deze naam. Het zijn fraaie metallisch gekleurde dieren, die leven van kruiden en houtige gewassen. Een nieuwe publicatie ontsluit veel kennis over alle Nederlandse soorten. Een deel van de soorten kun je ook in de winter tegenkomen.

Goudhaantjes vormen een groep (de subfamilie Chrysomelinae) binnen de bladkevers (familie Chrysomelidae). Het meest bekende goudhaantje is de Coloradokever: een grote, geelzwart gestreepte soort, die wereldwijd schadelijk is op aardappels. De meeste andere goudhaantjes zijn metaalkleurig groen, blauw of rood gekleurd. De larven lijken wel wat op die van lieveheersbeestjes en eten van planten. Ze hebben vaak een specifieke band met de voedselplant en dat komt tot uitdrukking in de mooie Nederlandse namen: rozemarijngoudhaantje, bremhaantje, violette hertshooigoudhaan, muntgoudhaan, mosterdtor en waterkershaantje.

Winterse waarnemingen
Vanzelfsprekend zijn, net als bij andere insectengroepen, de meeste soorten in het voorjaar en de zomer te vinden. Toch zijn er ook verassende winterwaarnemingen van goudhaantjes. Een aantal soorten overwintert als volwassen kever, in plaats van als ei, larf of pop. De kevers verschuilen zich dan vaak in de bodem. Als je dan het strooisel wegveegt of een stuk hout optilt kan je opeens de glanzende diertjes zien. De soorten moertje, paarse goudhaan en blauwe muntgoudhaan kunnen zo gevonden worden.

Sommige overwinterende kevers kun je op zonnige winterse dagen tegenkomen. Een voorbeeld is de reuzenhaan die je in februari zomaar op een wandelpad in het heuvelland van Limburg kan zien. Op de onbegroeide paden kan deze wat onhandig voortbewegende kever gemakkelijker lopen dan in het gras en ook warmt de zon hier de bodem meer op. Het voorjaarsgoudhaantje is er ook vaak vroeg bij. De eerste actieve dieren worden soms zelfs in januari al gezien. Opvallend is dat een deel van de waarnemingen van het voorjaarsgoudhaantje afkomstig is van paddenoverzetters. De kevers vallen in februari en maart in de emmers die worden geplaatst om padden op te vangen voordat ze een weg over steken.

Nieuwe publicatie
In de nieuwe publicatie ‘De Nederlandse goudhaantjes’ is alle kennis over de 59 Nederlandse soorten samengevat. Met de determinatietabel kunnen de soorten op naam worden gebracht en voor het eerst worden verspreidingskaarten (op provincieniveau) gepubliceerd. Alle soorten uit Nederland en het nabije buitenland worden op vergelijkbare wijze op platen afgebeeld.

Tekst: Roy Kleukers, EIS Kenniscentrum Insecten
Foto's: Marina Chavernoz; Tim Faasen
Bron: Jaap K. Winkelman 2013. De Nederlandse goudhaantjes (Chrysomelidae: Chrysomelinae). Entomologische Tabellen 7: 1-90.
Zie ook de website van de serie
Kosten 15 euro, te bestellen via eis@naturalis.nl