Warme winter, vroege eieren

Bericht uitgegeven door Stichting RAVON [land] op [publicatiedatum]

De milde winter zorgt ook bij salamanders voor vervroeging van de voortplanting. Al op 30 januari werd in een tuinvijver in Culemborg een eitje van de kleine watersalamander gevonden, keurig gevouwen tussen blaadjes van het moerasvergeet-me-nietje. Verder zoeken leverde meerdere eitjes op en gezien de ontwikkelingsfase zijn de eitjes waarschijnlijk een week eerder afgezet.

Kleine watersalamanders overwinteren voor een belangrijk deel op het land, in holletjes in de grond of verscholen op vorstvrije plaatsen. Na de overwinteringsperiode trekken de salamanders naar de voortplantingsplaatsen. Ze doen dat veel eerder dan de gewone pad of bruine kikker. In de nachten na de eerste mooie zonnige dagen in januari kan dat al plaatsvinden, maar gewoonlijk vindt dat plaats in februari en maart, afhankelijk van de weersomstandigheden. Soms is die trek net zo massaal als bij de gewone pad, maar door hun geringe grootte én doordat de trek zich eerder in het seizoen afspeelt, valt het maar weinigen op.

Mogelijk trekt een deel van de dieren al in de herfst naar het water en overwintert in het water. Bij hoge temperaturen baltsen mannetjes soms ook al in december (eigen waarneming). Hierbij wappert het mannetje met zijn staart geurstoffen naar het vrouwtje. Als ze geïnteresseerd is nadert ze het mannetje een paar stapjes. Hierop stapt het mannetje dan weer een paar stapjes en zet een zaadpakketje (spermatofoor) op de waterbodem af. Hierna doet het vrouwtje weer een paar stapjes en als het goed is staat ze dan met haar cloaca precies boven de spermatofoor en kan deze opnemen. Hierna vindt de inwendige bevruchting plaats. Kort daarna start ze met de eiafzet. Per dag kan ze wel tien eitjes afzetten. Grote vrouwtjes kunnen maximaal 400 eitjes afzetten, kleine vrouwtjes zetten veel minder eitjes af.

Eieren van de kleine watersalamander heb ik wel eens eerder in januari gevonden, maar nog niet eerder waren die zo vroeg afgezet. De uit de eieren komende larven kunnen veel voordeel hebben van hun vroege geboorte. Salamanderlarven zijn net als de volwassen dieren carnivoor en eten alles wat beweegt en kleiner is dan de larf zelf. Dat betekent dat de larven zich straks te goed kunnen doen aan de later geboren larfjes.

Tekst: Theo de Jong, Bureau Viridis & Raymond Creemers, RAVON
Foto: Edo Goverse