Zacht winterweer heeft nog geen grote effecten

Bericht uitgegeven door Natuurpunt Studie [land] op [publicatiedatum]

Een rondfladderende Dagpauwoog, een actieve Egel, een energieke Meikever: de voorbije dagen bereikten ons diverse natuurwaarnemingen die een mens doen afvragen of dit zachte winterweer een impact heeft op de natuur. Op enkele individuen is dat effect er klaarblijkelijk wel, maar laat één ding duidelijk zijn: de meerderheid van de soorten zit gewoon op schema. Al kan dat wel veranderen als het zachte winterweer wekenlang aanhoudt.

Het is een terugkerend fenomeen geworden: na een paar dagen ongewoon weer kloppen de media bij natuurverenigingen aan met de vraag wat het effect van het ongewone weer op de natuur is. Misschien is ons antwoord van vandaag voor sommigen wat teleurstellend, maar momenteel zien we geen grootschalig effect op de natuur. Het zachte winterweer leidde de voorbije dagen wel tot een hele reeks anekdotische waarnemingen: Bruine kikkers die nog niet in winterslaap zijn, een enkele rondvliegende Dagpauwoog en zelfs een late, eenzame Bruinrode heidelibel die het loodje nog niet gelegd heeft. Ook de bedreigde Hazelmuis zou normaal al in winterslaap mogen zijn, maar was recent nog actief.

Ondanks dit rijtje losse waarnemingen van enkele individuen kunnen we niet om de realiteit heen: het vriesweer van eind november en begin december heeft ervoor gezorgd dat de overgrote meerderheid van de Dagpauwogen, Citroenvlinders, vleermuizen, padden en Egels wel gewoon in winterslaap gegaan is. We ontvingen de voorbije week meer meldingen van overwinterende Dagpauwogen dan van rondfladderende exemplaren. Ook de Alpenwatersalamander blijkt op zijn klassieke overwinteringsplekjes (bijvoorbeeld onder een stapel hout) te zijn weggekropen. En na de vorst van begin december hebben ook de paddenstoelen begrepen dat de herfst nu echt voorbij is.

En als het blijft duren?

We kunnen voorlopig nog op beide oren slapen: een paar dagen warm decemberweer zet de natuur niet op z'n kop. Het kan wel tricky worden als zo’n kwakkelwinter te lang aanhoudt. Dan bestaat de kans dat dieren (te vroeg) uit hun winterslaap ontwaken. Dat betekent voor hen onnodige energieverspilling en zo geraken ze sneller door hun reserves. In het verleden werd op die manier ondermeer een ‘paddencrash’ veroorzaakt. Na een droge herfst met weinig reserves een zachte winter ingaan: dat werd veel padden fataal in de periode 2006-2008. Intussen blijkt de paddenpopulatie weer op peil te zitten en na de natte herfst van 2013 wordt verwacht dat hun vetreserves wel normaal zullen zijn. Die kwakkelwinters zorgden ook voor een verdere achteruitgang van de Citroenvlinder, een mooie soort die zich met het vriesweer van de meest recente winters ietwat wist te herstellen. Een mogelijke verklaring daarvoor is dat de overwinterende Citroenvlinder in een zachte winter gemakkelijker aangetast wordt door schimmels en ziekten. Tegen een temperatuur van -10°C blijkt hij dan weer probleemloos bestand.

U hoort het al: dieren in winterslaap verkiezen eerder een winter met vriesweer dan eentje met kwakkelweer en hoge temperaturen. Als dit warme winterweer wekenlang aanhoudt, kan het dus wel eens nefast uitdraaien voor een aantal soorten. Al geven we toe dat ook wij geen kristallen bol hebben en dat de veerkracht van de natuur ons soms versteld doet staan.

Tekst: Wim Veraghtert, Natuurpunt Studie
Foto: Leo Janssen