Het Kleine Orchideeën Kwartet deel drie: Honingorchis

Bericht uitgegeven door Werkgroep Europese Orchideeën [land] op [publicatiedatum]

Vandaag de derde soort in het Kleine Orchideeën Kwartet: Honingorchis, een kleine, onopvallende orchidee die in Nederland nog maar van één plek met één populatie bekend is. De eerste weken van juli vindt de hoofdbloei plaats. Wanneer de plant net bestoven is, is hij het makkelijkst te vinden doordat de vruchtbeginsels dan wat opgezwollen zijn.

Wat vooraf ging
Eerder belichtte W.E.O. twee andere orchideeënsoorten in haar kleine orchideeën kwartet: Kleine keverorchis (Neottia cordata) en Dennenorchis (Goodyera repens). Ditmaal belichten we Honingorchis (Herminium monorchis). Binnenkort volgt een portret van de Veenmosorchis (Hammarbya paludosa).

Naam
Honingorchis dankt haar naam aan de honingachtige geur die de plant verspreidt. In het Engels heet ze Musk Orchid. In tegenstelling tot veel orchideeënsoorten heeft Honingorchis slechts één wortelknol. Vandaar de wetenschappelijke soortnaam 'monorchis' oftewel 'eenknol'.

Hoe te herkennen?
Honingorchis is een relatief onopvallende soort, onder andere door de geringe afmetingen. Planten worden doorgaans niet hoger dan tien centimeter. De bloemkleur is subtiel en weinig opvallend (groenachtig) geel. De bloemen bestaan uit een lip met drie slippen. Honingorchis bloeit vanaf eind juni met als hoofdbloei de eerste weken van juli. Planten die reeds bestoven zijn, hebben opgezwollen vruchtbeginsels waardoor de bloemen nog relatief lang zichtbaar zijn. In dit stadium zijn de planten het makkelijkst te vinden.

Variabiliteit
Er zit weinig variatie in planten van Honingorchis, en vergelijkingsmateriaal ontbreekt doordat de soort is uitgestorven in de kalkgraslanden van Zuid-Limburg. Planten uit de kalkgraslanden en kalkmoerassen zijn doorgaans iets hoger en slanker vergeleken met planten aan de kust.

Waar te vinden?
In Nederland is de Honingorchis nog bekend van één plek, waar slechts één populatie staat. De planten bevinden zich in een natuurreservaat. Tot 2003 werden er op Schiermonnikoog nog planten waargenomen. Nadien zijn ondanks een korte zoekactie geen planten meer aangetroffen op een aantal bekende plekken. Daarmee lijkt de soort vermoedelijk te zijn uitgestorven op Schiermonnikoog. In juli onderneemt de W.E.O. een uitgebreide zoekactie. Gedurende een weekend zullen leden van de Werkgroep op Schiermonnikoog historische en potentiële nieuwe locaties onderzoeken op het voorkomen van Honingorchis. Voor wie Honingorchis wil zien moet zuidwaarts gaan trekken. Diverse grazige kalkgraslanden in de Eifel herbergen nog Honingorchis.

Het natuurreservaat dat de (vermoedelijk) enige Nederlandse populatie van Honingorchis herbergt is niet vrij toegankelijk. Bij betreding riskeert u een boete!

Waarnemingen doorgeven?
Nieuwe en oude vondsten van Honingorchis kunt u doorgeven op waarneming.nl of telmee.nl.

Tekst en foto: Mark Meijrink, Werkgroep Europese Orchideeën