Eerste vondst Paarse wespenorchis in Vlaanderen
Bericht uitgegeven door Natuurpunt [land] op [publicatiedatum]
In Bos t’Ename, een natuurgebied vlak bij Oudenaarde dat beheerd wordt door Natuurpunt, werden Paarse wespenorchissen ontdekt. Het gaat om de eerste officiële vondst in Vlaanderen en Nederland ooit. De orchideeënsoort is in heel Europa zeldzaam. Natuurpunt roept op om de rest van augustus en begin september uit te kijken voor de bijzondere soort.
In het natuurgebied Bos t’Ename werden twee populaties van elk ongeveer 50 exemplaren Paarse wespenorchis ontdekt op een kilometer van elkaar. De Paarse wespenorchis lijkt enigszins op de Cymbidium, die gekweekt wordt in tuincentra, maar de bloemen zijn tien keer kleiner. De orchidee bloeit in augustus met matte, pistachegroenkleurige bloemen, die naar het einde toe een beetje roze kleuren. Zoals haar naam aangeeft wordt de Paarse wespenorchis bestoven door wespen. De soort is in heel België beschermd. In Wallonië is ze ‘bedreigd’ en staat ze op de Rode Lijst.
Het natuurlijke verspreidingsgebied van de Paarse wespenorchis bevindt zich enkel in Europa en loopt van Zuid-Engeland tot Zuid-Denemarken en Litouwen, en van Noord-Spanje tot Roemenië en Oekraïne. De orchideeënsoort is bijna overal zeldzaam en komt slechts plaatselijk voor. Hoewel Vlaanderen en Nederland deel uitmaken van dit ruime verspreidingsgebied, werd de soort hier nog nooit eerder aangetroffen. De dichtstbijzijnde vindplaatsen bevinden zich in de Viroinvallei in Wallonië en in Noord-Frankrijk (Clairmarais en Lens). In 2004 werd de soort ook al ontdekt in Waals-Brabant. De vondst van de Paarse wespenorchis in Vlaanderen vult dus een gat op in het natuurlijke verspreidingsgebied van de soort, en dat is uitzonderlijk omdat dat zonder tussenkomst van de mens gebeurde.
De soort staat ongetwijfeld al langer dan vandaag in het natuurgebied Bos t’Ename. Ze werd er al aangetroffen in 1997, maar de determinatie was toen onzeker omdat de planten in juli nog niet in bloei stonden en eind augustus - na de vakantie van de waarnemers - alweer uitgebloeid waren. Het aantal bloeistengels van Paarse wespenorchis kan variëren: er bestaan zowel eenstengelige als meerstengelige exemplaren. Engelse onderzoekers nemen aan dat de vorming van meerdere bloeistengels pas een dertigtal jaar na de vestiging van de soort in een gebied optreedt. In Bos t’ Ename komen op een van de vindplaatsen al vrij veel meerstengelige exemplaren voor. Op de andere vindplaats werd slechts één meerstengelig exemplaar aangetroffen. Dat zou erop kunnen wijzen dat de vestiging daar recenter is. Ook in een bos in de Maarkebeekvallei, op 2,5 km van Bos t’Ename, werden nog drie exemplaren ontdekt.
Blijft de vraag of de Vlaamse vindplaats uniek is, dan wel of de soort over het hoofd wordt gezien. Wellicht gaan veel plantenkenners ervan uit dat ze de veel voorkomende Brede wespenorchis zien terwijl het eigenlijk om de Paarse wespenorchis gaat. Natuurpunt wil dan ook oproepen om tijdens de rest van augustus en begin september uit te kijken naar exemplaren van de Paarse wespenorchis, zeker in andere Vlaamse Ardennenbossen. Dat is wel opletten geblazen, want vooral de nog niet bloeiende exemplaren van de Paarse wespenorchis vallen zeer weinig op in vergelijking met de Brede wespenorchis. De stengel en de bladeren van de Paarse wespenorchis zijn vooral in het begin duidelijk paars en de bladeren zijn veel smaller en kleiner dan die van de Brede wespenorchis.
Tekst : Guido Tack, Paul Van den Bremt, Daan Stemgée en Pieter Blondé
Foto’s : Daan Stemgée