Bijzondere planten op voormalig slibdepot De Staart

Bericht uitgegeven door FREE Nature [land] op [publicatiedatum]

Na tien jaar geduld en begrazing groeien er behalve brandnetels ook rietorchis, kruidvlier en andere planten op De Staart (Zuid-Holland). Op een ondergrond van havenslib waar tot 2003 aardappels werden verbouwd is nu een afwisselend natuurgebied van 28 hectare ontstaan waar elk jaar nieuwe verrassingen opduiken.

Bijzondere natuurgebieden worden vaak geassocieerd met voedselarme of natte omstandigheden. In De Staart, in beheer bij het Hoekschewaards Landschap, is van geen van beide sprake. In de jaren zeventig is binnen een ringdijk bij Oud-Beijerland havenslib opgespoten. Het gebied ligt daardoor meters hoger dan het water van de aangrenzende Oude Maas en Spui. Nadat er jarenlang aardappels zijn verbouwd. werd De Staart in 2003 een natuurgebied, ter compensatie van natuur die elders in de Rijnmond verloren ging. Op de oogstresten is FREE Nature begonnen met begrazing door Schotse Hooglanders. Niet vreemd dat heel wat deskundigen zeiden: ‘dat wordt nooit wat’. In het begin groeiden er distels zo ver het oog reikte. Prachtig voor insecten, maar niet wat de meeste mensen zich bij een natuurgebied voorstellen.

Tien jaar later is De Staart een gebied vol afwisseling. Behalve Schotse Hooglanders grazen er sinds 2011 ook koniks. Nog steeds groeien er veel brandnetels en akkerdistels. Wie verder kijkt vindt steeds meer grassen en kruiden, zoals kamgras, knoopkruid, margriet, valeriaan, heelblaadjes en rolklaver. En sinds een paar jaar een toenemend aantal rietorchissen.

De vaak verguisde brandnetels en distels hebben zelf ook hun waarde. Honderden groenlingen en putters doen zich in het najaar tegoed aan de zaden van klissen en distels. Vlinders als atalanta en kleine vos floreren op de brandnetels. In de grazige delen voelen sprinkhanen zich thuis. Naast de algemene soorten verschenen in 2012 ook de zeldzamere gouden sprinkhaan en zuidelijk spitskopje. Ook libellen weten het gebied te waarderen: als echte insectenjagers is er veel voor hen te halen in en rond de ruigtes. Grasmus en bosrietzanger broeden in de groeiende struwelen waar behalve gewone vlier steeds meer andere struiken zich vestigen: hondsroos, meidoorn, sleedoorn. In de ruigtes vinden de vogels volop insecten. In de winter bivakkeert de klapekster graag in De Staart. Dank zij de mest van de grazers zijn er veel kevers te vinden.

De kruidvlier (Sambucus ebulus) is een soort die in Nederland weinig voorkomt. Kruidvlier duikt vooral in de zuidelijke helft van het land af en toe op, vaak in de buurt van de grote rivieren. In 2007 werd de kruidvlier voor het eerst gevonden op De Staart, maar waarschijnlijk stond de soort er al langer, verscholen tussen de brandnetels. De runderen en paarden laten de giftige kruidvlier in de zomer met rust. Als de plant in de herfst afsterft en zijn voedingsstoffen in de wortels terugtrekt, zijn de grazers er juist dol op. De vertrapping stimuleert de uitbreiding van de kruidvlier met wortelstokken. Zo is er in de loop der jaren een heel veld met kruidvlier ontstaan. Opvallend is dat kruidvlier ook floreert in de Jonkmanshof bij Ooij, een ander gebied met extensieve begrazing.

De Staart is van een schijnbaar kansloos gebied in tien jaar tijd veranderd in een groene verrassing in de Rijnmond. De Staart is niet het enige voorbeeld. In de Broekpolder (Vlaardingen) en in het Geuzenbos (Amsterdamse Haven) ontwikkelen zich op oude slibdepots door natuurlijke begrazing ook verrassende natuurgebieden waar iedereen welkom is. Wel een lange broek aan doen!

Tekst: Chris Braat, FREE Nature
Foto’s: Esther Linnartz, FREE Nature