Effecten exotische grondels op inheemse vissoorten nu zichtbaar

Bericht uitgegeven door Stichting RAVON [land] op [publicatiedatum]

Sinds 2002 worden de Nederlandse wateren gekoloniseerd door een viertal grondelsoorten (marmergrondel, zwartbekgrondel, Kesslers grondel en Pontische stroomgrondel) afkomstig uit de Ponto-Kaspische regio. Ze hebben zich inmiddels over een groot deel van ons land verspreid en planten zich snel voort. Door de sterke uitbreiding van de exotische grondels en hun invasieve karakter komen ecologische doelstellingen van de Kaderrichtlijn Water en Natura2000 mogelijk in gevaar.

Het verbinden van stroomgebieden door de aanleg van kanalen heeft ervoor gezorgd dat uitheemse vissoorten zich snel kunnen verspreiden naar andere stroomgebieden. Een groep vissoorten die hier erg succesvol in is, betreft de bodemgebonden grondels uit de familie van de Gobiidae. Door onderzoekers verbonden aan de Radboud Universiteit Nijmegen, Wageningen Universiteit, Natuurbalans-Limes Divergens en RAVON is onderzocht of in Nederland aangetroffen exotische grondelsoorten een gevaar vormen voor de inheemse fauna en wat mogelijke maatregelen zijn om ongewenste effecten te voorkomen of te beperken.

Zwartbekgrondel grootste bedreiging
De positie van de grondelsoorten in het voedselweb wijst erop dat ze significante effecten kunnen veroorzaken op de samenstelling en het functioneren van voedselwebben en daarmee ook op het functioneren van ecosystemen in de Nederlandse wateren. De zwartbekgrondel vormt momenteel de grootste bedreiging voor Nederlandse vissoorten. De soort heeft zich in negen jaar tijd weten te vestigen in ruim 160 uurhokken en kan bovendien in hoge dichtheden voorkomen. Zowel de habitatvoorkeur als het voedselspectrum vertoont overlap met inheemse bodemsoorten als het bermpje en de beschermde rivierdonderpad. Beide soorten namen sterk af in dichtheid of verdwenen na de kolonisatie van hun leefplekken door de zwartbekgrondel. Dit werd op meerdere locaties in Nederland geconstateerd.

Mogelijke maatregelen
Niet-natuurlijke, stortstenen habitats faciliteren hoge dichtheden grondels. Het gebruik van stortsteen dient daarom zoveel mogelijk vermeden te worden. Natuurlijke (oever)inrichting kan hoge grondeldichtheden tegengaan en draagt hierdoor bij aan het beperken van negatieve effecten van exotische grondelsoorten op inheemse soorten. Een ander belangrijk punt betreft de mogelijke opheffing van vismigratiebarrières tussen delen van het watersysteem waar reeds exotische grondels aanwezig zijn en de delen die nog niet gekoloniseerd zijn. Dit vraagt om een kritische beoordeling van de ongewenste verspreiding van exotische grondels, met name nabij gebieden met ‘geïsoleerde’ populaties van kwetsbare inheemse soorten zoals rivierdonderpad en bermpje.

Het onderzoek is mede gefinancierd door de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit, het Waterschap Roer en Overmaas en het Waterschap Zuiderzeeland. Het rapport is te downloaden op de website van het Nederlands Expertise Centrum Exoten.

Tekst: Jan Kranenbarg, RAVON, Nils van Kessel, Natuurbalans – Limes Divergens & Rob Leuven, Radboud Universiteit Nijmegen
Foto: Blikonderwater.nl