Belgische primeur: zwarte Muurhagedissen!

Bericht uitgegeven door Hyla [land] op [publicatiedatum]

De Muurhagedis is in een aantal landen van West-Europa nieuwe gebieden aan het veroveren door als verstekeling mee te reizen met het toenemend transport. In Vlaanderen, waar de soort van nature niet voorkomt, hebben zich een aantal allochtone populaties ontwikkeld, hoofdzakelijk langs spoorwegen. In één ervan zijn zwarte Muurhagedissen gezien.

Sinds de ontdekking van de eerste allochtone populaties Muurhagedissen in Vlaanderen wordt het veldonderzoek naar de verspreiding van deze soort onverminderd voortgezet. Momenteel zijn er in Vlaanderen en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest niet minder dan 18 allochtone, reproductieve populaties bekend, waarvan het merendeel al een paar decennia lang aanwezig is. Twee populaties werden opzettelijk uitgezet in een private tuin. De andere populaties hebben zich ontwikkeld uit eenmalige of herhaalde toevallige introducties, hetzij als verstekeling tijdens goederentransport per trein of vrachtwagen, hetzij door transport van ballast ter versteviging van de spoorlijnen. De meeste populaties bevinden zich langs spoorwegen, in de nabijheid van een oud rangeerstation of bij een bedrijventerrein. Wellicht vormen deze populaties maar het topje van de ijsberg:  Vlaanderen beschikt immers over een uitgebreid spoorwegennet dat heel wat mogelijkheden biedt aan deze warmteminnende soort van schrale, stenige leefgebieden.De noordelijke grens van het natuurlijk verspreidingsgebied van de Muurhagedis in België ligt grosso modo ten zuiden van Samber en Maas, maar ook uit dit gebied zijn slechts enkele gescheiden allochtone populaties bekend.

Alle tot op heden bekende populaties bestaan uit normaal gekleurde en getekende dieren. Op 18 juli 2012 werden in een populatie langs een Oost-Vlaamse spoorwegberm echter drie melanistische Muurhagedissen gezien. De hagedissen lagen te zonnen op een kabelgoot in de spoorwegberm op een relatief korte afstand van elkaar. Dit is, voor zover bekend, de eerste waarneming zwarte Muurhagedissen in België.

Melanisme is de tegenpool van albinisme en ontstaat door een opstapeling van donkere
pigmenten, voornamelijk melanine, in de huid. Het kan zijn oorzaak vinden in een evolutionair proces waarbij de zwarte kleur voordelen biedt, bijvoorbeeld omdat deze dieren meer zonnewarmte accumuleren en zo beter kunnen overleven in een kouder milieu, waardoor zich een micro-evolutie manifesteert. Melanisme werd al eerder vastgesteld bij o.a. Levendbarende hagedis. Bij Muurhagedissen is het echter een zeldzaam verschijnsel, dat vooral optreedt in alpiene en eilandpopulaties. Of het aantal zwarte mutanten in de Vlaamse spoorwegpopulatie zich zal uitbreiden en of ook in andere populaties melanistische dieren zullen opduiken, zullen censustellingen in de komende jaren moeten uitwijzen.

Om de verspreiding van de Muurhagedis in Vlaanderen verder in kaart te brengen, doen we beroep op de medewerking van vrijwilligers. Heb je een hagedis gezien op of rond spoorlijnen of in de omgeving van fabrieksterreinen en firma’s die natuursteen of hout importeren? Voer die waarneming dan meteen in op www.waarnemingen.be (indien mogelijk vergezeld van een foto). Enkel dankzij jullie medewerking kan de opmars van deze intrigerende treinreiziger goed in kaart worden gebracht.

Een eerder bericht over de Vlaamse opmars van de Muurhagedis vind je hier.

Tekst: Robert Jooris en Dominique Verbelen, Hyla
Foto's: Didier Van Brussel, Robert Jooris