Samen slapen is gezelliger

Bericht uitgegeven door Sovon Vogelonderzoek Nederland [land] op [publicatiedatum]

Sovon telt slaapplaatsen van 19 vogelsoorten van Natura 2000-gebieden (onder andere ganzen en zwanen, Grote zilverreigers, Aalscholvers, Wulpen, Grutto’s, Kemphanen en Scholeksters) en daarnaast soorten als Halsbandparkiet, Blauwe Kiekendief en Ransuil. Maar ook Eksters, Spreeuwen, Staartmezen etcetera slapen gezamenlijk!

Twee weken terug hebben we het al eens gehad over ganzenslaapplaatsen waar enorme hoeveelheden vogels veiligheid en beschutting zoeken in elkaars nabijheid. Maar er zijn veel meer soorten die gezamenlijk slapen. Behalve voor ganzen en zwanen kent Sovon dan ook slaapplaatstellingen voor onder andere Grote zilverreigers, Aalscholvers, Wulpen, Grutto’s, Kemphanen en Scholeksters. In totaal proberen we een overzicht te krijgen van 19 soorten die in Natura 2000-gebieden overnachten. Daarnaast worden er per jaar variërende ‘extra soorten’ geteld op hun slaapplaatsen. Voorbeelden hiervan zijn Halsbandparkiet, Blauwe Kiekendief en Ransuil.

Ook soorten waarvan je dat niet zou verwachten gebruiken in het winterhalfjaar een gemeenschappelijke slaapplaats. Staartmezen, bijvoorbeeld, kunnen om de kou te trotseren grote verenbollen met uitstekende staarten vormen. Enige tijd terug werd er bij de BBC een amateurfilmpje vertoont waarin te zien was hoe zo’n bal tot stand komt. Een oudere vogel ging op een tak zitten en vervolgens kwam er telkens een vogel bij die zich min of meer in de veren van zijn buur schoof. Het schijnt zo te zijn dat de oudere vogels zich in de kern van de cluster bevinden, terwijl de jonge dieren aan de rand zitten en dus het minst profiteren. Boomkruipers vormen op dezelfde manier verenbollen.

Eksters kunnen ook, tot het voorjaar aanbreekt en de concurrentie losbarst, samen overnachten. Ze zoeken daarvoor een redelijk dichte groep struiken en boompjes tot zo’n vijf meter hoog, waar ze veilig zitten voor dieren die vanaf de grond naderen, maar ook voor luchtpredatoren. Bij Eksters is ook mooi het gebruik van een voorverzamelplaats te bekijken. Zo’n voorverzamelplaats bestaat meestal uit een groep hoge bomen, waar tegen de schemering dieren uit alle richtingen naartoe komen vliegen. Vaak vertrekken er weer om even later toch weer terug te komen. Als je als teller een goed overzicht hebt ben je voortdurend aan optellen en aftrekken om tot het uiteindelijk aantal aanwezige dieren te komen. Tegen het donker zie je dan de Eksters van hun hoge zitplaatsen naar de struiken zeilen om te slapen en keert de rust weer. Tot je de fout maakt in het donker te dicht bij te komen want dan wordt je uitgeschetterd omdat er blijkbaar toch iemand een oogje in het zeil houdt.

Onder Apeldoorn kun je bij het tankstation aan de A50 aan de oostkant Eksters zien voorverzamelen en vervolgens in een stroom van tientallen dieren naar struiken aan de westkant zien oversteken. Ook aan de zuidkant van Venlo is er een goed zichtbare slaapplaats, in het struikgewas langs de Maas waar grote aantallen bij elkaar komen.

De Spreeuw is een andere bekende soort met gemeenschappelijke slaapplaatsen. Iedereen kent wel de beelden van prachtig dansende spreeuwenwolken. Die zou je kunnen beschouwen als vliegende voorverzamelplaats. Uit die wolk ‘regenen’ op een gegeven moment de spreeuwen naar beneden, de struiken in. Rododendrons, oude rietvelden en dichte opstanden bamboe voldoen goed aan hun eisen en kunnen echt volgepakt zitten met vogels, die zo toch relatief veilig zijn voor predatoren. Bij gebrek daaraan overnachten ze ook op andere plekken, tot aan gebouwen toe. Wat opvalt bij zo’n slaapplaats is het constante gekwetter en gekeuvel: eigenlijk is het een herrie van jewelste. Misschien moeten we ‘slaapplaats’ met een korreltje zout nemen en spreken van ‘dating-site’.

Kraaien, Kauwen, Witte Kwikstaarten, we kunnen nog wel even doorgaan met soorten en slaapplaatsen. Mocht je zelf een slaapplaats vinden, dan kun je die op de Sovon-site (www.sovon.nl/slaapplaatstelling) op een kaart intekenen en je telresultaat doorgeven. Kijk wel uit, het werkt verslavend!

Tekst: John van Betteray, Sovon Vogelonderzoek Nederland
Foto's: Luc Hoogenstein, Saxifraga; Arjan Boele, Sovon Vogelonderzoek Nederland