Geheimen van de boerenzwaluwtrek ontrafeld

Bericht uitgegeven door Vogelbescherming Nederland op [publicatiedatum]

Vijftig boerenzwaluwen werden in 2011 voorzien van een chip op hun rug. Met deze ‘geolocator’ was het mogelijk om de trekroute en overwinteringsplaatsen van deze vogels vast te leggen. Deze zomer werden de geloggerde zwaluwen teruggevangen. De verrassende resultaten zijn te lezen in het tijdschrift Vogels van Vogelbescherming Nederland dat gister verschenen is.

De boerenzwaluw is één van onze bekendste trekvogels. We wisten dat ze overwinteren ten zuiden van de Sahara. Maar waar precies en vooral welke routes ze in na- en voorjaar volgen was onbekend. Ringonderzoek heeft dat tot nu toe slechts globaal duidelijk kunnen maken. Van de half miljoen geringde Nederlandse boerenzwaluwen in 100 jaar tijd, zijn slechts 80 ringen uit het overwinteringsgebied terug gemeld. Te weinig om de vogels goed te kunnen beschermen.

Daarom heeft Vogelbescherming met behulp van vrijwillige ringers van het Vogeltrekstation in 2011 tijdens het ‘Jaar van de Boerenzwaluw’ 50 boerenzwaluwen voorzien van een geolocator, een vederlichte elektronische chip. Deze chip slaat twee keer per dag de exacte locatie op. Omdat boerenzwaluwen altijd terug gaan naar dezelfde stal, konden 10 vogels dit jaar worden teruggevangen, waarvan 8 nog met intacte chip op de rug. Raymond Klaassen van het Vogeltrekstation, gerenommeerd expert op het gebied van geolocatoronderzoek, analyseerde vervolgens de gegevens op de chip.

Uitzwermen over heel Afrika
Zes van de zwaluwen zijn naar Kameroen, de beide Congo’s en Angola gevlogen. De andere twee trokken door naar Zambia en Botswana. Dit bevestigt het beeld geschetst door ringterugmeldingen dat Nederlandse boerenzwaluwen zich verspreiden over een enorm gebied en diep tot in het zuiden van Afrika kunnen doortrekken.

De reizen van de geolocatorzwaluwen, zoals beschreven in het tijdschrift Vogels, lezen als een jongensboek. Over de heenreis van 7400 kilometer doen ze 29 dagen. De terugreis via West Afrika is 8500 kilometer en neemt 32 dagen in beslag. Maar het aantal werkelijke trekdagen is 21. Dat betekent dat geolocatorzwaluwen maar liefst 420 kilometer per dag aflegden.

Helletocht door de Sahara
Geolocatorzwaluw B903 uit Culemborg beleeft op de terugweg naar Nederland een hels avontuur. Tijdens zijn terugtocht over de Sahara, komt B903 in zware zandstormen terecht en lijkt hij de overtocht niet te redden. Hij neemt de cruciale beslissing om honderden kilometers terug te vliegen om eerst aan te sterken en het later opnieuw te proberen. Uiteindelijk overleeft B903 de beproeving en arriveert hij eind mei in Culemborg. Met dus bijna een maand vertraging! Maar liefst 4 van de 8 geloggerde boerenzwaluwen blijken achteraf diezelfde beslissing boven de Sahara te hebben genomen, zodat ze de tocht konden overleven. Het is de eerste keer dat dit fenomeen bij zangvogels is vastgesteld.

Afgelopen zomer zijn nog eens 50 boerenzwaluwen gechipt om nog meer van deze spectaculaire reizen te kunnen vastleggen. Met de informatie van het loggeronderzoek kan Vogelbescherming samen met de Afrikaanse Birdlife-partners werken aan de bescherming van de overwinterings- en pleisterplaatsen. Die zijn niet alleen van belang voor boerenzwaluwen, maar ook voor andere trekvogels.

Tekst: Vogelbescherming Nederland en Vogeltrekstation
Foto: Jouke Altenburg, Vogelbescherming Nederland