Grote bonte spechten broeden succesvol in speciale nestkasten

Bericht uitgegeven door Sovon Vogelonderzoek Nederland en NESTKAST [land] op [publicatiedatum]

Grote bonte spechten blijken heel goed in nestkasten te broeden. Sinds een aantal jaar controleert de nestkastenwerkgroep van de Vogelwacht Uden per jaar vier tot vijf succesvolle grote bonte spechtenlegsels in zelfgemaakte nestkasten in de bossen van Odiliapeel, NO Brabant. Het maken van dit soort kasten is tijdrovend werk en er is ook nog eens speciaal gereedschap voor nodig. Dit jaar hebben de spechten ook gebroed in commercieel verkrijgbare nestkasten, waardoor het van dichtbij bestuderen van deze spechten voor iedereen mogelijk wordt.

Omdat grote bonte spechten in zelfgemaakte holen broeden is het lange tijd moeilijk geweest om de broedbiologie (timing, legselgrootte en broedsucces) van deze soort te volgen. Slechts tegen de tijd dat de jongen flink volgroeid en zeer vocaal zijn, zijn de nestholen goed te vinden, maar dan nog blijven de details van de legsels vaak verborgen.

In de database van het Meetnet Nestkaarten van Sovon en CBS zijn voor de grote bonte specht over de jaren 2000 tot 2012 in totaal 122 nestkaarten opgenomen. Van deze gemiddeld tien nestkaarten per jaar zijn er maar drie uit nestkasten en die bevatten gedetailleerde gegevens. De gemiddelde datum waarop het eerste ei gelegd werd is 30 april en de gemiddelde legselgrootte is 4,6 eieren. Daarvan vliegen gemiddeld 3,4 jongen uit. Het gemiddelde nestsucces, het percentage van de nesten dat minimaal één vliegvlug jong oplevert, is 76,8 procent. Naarmate er elk jaar meer gedetailleerde gegevens van nesten binnenkomen, zal het beter mogelijk zijn om populatietrends te verklaren met broedbiologische gegevens.

Om deze gegevens voor een bredere groep beschikbaar te maken en in perspectief te zetten met onder andere het weer in het broedseizoen, publiceert NESTKAST, het landelijke NEtwerk voor STudies aan nestKASTbroeders, jaarlijks ook de broedresultaten van deze holenbroeder in haar jaarverslag.

Nadat grote bonte spechten in de bossen van Odiliapeel in 2005 en 2006 nestkasten van koolmezen gekraakt hadden en zelf succesvolle legsels produceerden, heeft de nestkastenwerkgroep van de Vogelwacht Uden en omstreken sinds 2007 speciale nestkasten opgehangen voor de grote bonte specht. Dit zijn kunstmatig uitgeholde berkenstammen van 35 tot 50 centimeter diepte, een binnenmaat van 12 bij 12 centimeter en een Trespa ®deksel. Deze nestkasten hangen op een hoogte van 1,5 meter, waardoor ze via het deksel goed te controleren zijn. Al meteen in het eerste jaar werden deze kasten bezet en waren succesvol. Door de jaren heen zijn er steeds meer kasten bezet geraakt. Door wekelijkse controles en de registratie daarvan via de Digitale Nestkaart van Sovon zijn er sindsdien elk jaar gedetailleerde broedbiologische gegevens beschikbaar van deze specht, al zijn het er nog onvoldoende om gedegen uitspraken te doen.

Voor het kunstmatig uithollen van berkenstammen is echter speciaal gereedschap en veel geduld nodig, als de berkenstammen van de juiste diameter al te krijgen zijn. Hierdoor hangen maar zeer weinig van deze nestkasten in Nederland. Het is dan ook een verheugende ontwikkeling dat dit jaar grote bonte spechten succesvol hebben gebroed in commerciële nestkasten van Vivara Natuurbeschermingsproducten. In een proefopstelling in Odiliapeel werd een dergelijke kast op 27 maart 2013, al laat in het seizoen, opgehangen en meteen in gebruik genomen door een paartje grote bonte spechten. Deze waren op 19 april klaar met het verder uithakken van de nestholte, waarbij het haksel afkomstig van de wanden als nestmateriaal gebruikt werd (zie foto). Het eerste van de zes eieren werd op 27 april gelegd en in de loop van de tijd verdween één ei, wat heel gebruikelijk blijkt te zijn bij deze spechten. Van de vier jongen die uit kwamen is er één doodgegaan, de andere drie zijn uitgevlogen.

Deze resultaten laten zien dat de commerciële nestkast goed voldoet en dat daarmee het onderzoek naar de broedbiologie van de grote bonte specht binnen handbereik komt van veel meer nestkastonderzoekers.

Tekst: Leo Ballering, NESTKAST en Sovon Vogelonderzoek Nederland
Foto's: Lambert Verkuijlen