Een rosse heeft iets meer
Bericht uitgegeven door Natuurpunt Studie[land] op [publicatiedatum]
Toen Jezus aan het kruis helse pijnen moest uitstaan, kwam de Boerenzwaluw het lijden van Onze heer verlichten. Hij pikte de stekende doornen uit het voorhoofd van Jezus, waarbij het opspattend bloed zijn veren rood kleurde. Sindsdien gaat de Boerenzwaluw met een rode keel door het leven. Dit fabeltje werd lange tijd geloofd, maar kan nu bij de meesten enkel nog een glimlach tevoorschijn toveren. Recent bekeken onderzoekers de positieve en minder positieve kanten van rode tinten bij de Boerenzwaluw.
De Boerenzwaluw staat al eeuwen bekend als een erg ‘katholiek’ vogeltje. Vaak werd hij afgebeeld als begeleider van Maria. En ook voor het verklaren van zijn uitzicht bestaan uiteenlopende christelijke legendes. Naast bovenvermeld verhaal is er ook nog een verhaal over de zwaluw, de duivel en het vuur. Oorspronkelijk was het vuur enkel in bezit van God. Die bewaarde het vuur in een hol vliertwijgje. De duivel was bijzonder jaloers, want hij zou in de hel wel wat vuur kunnen gebruiken. Daarop stal hij het vuur van God, maar dat was buiten de zwaluw gerekend. Die ging achter de duivel aan en stal het vuur op zijn beurt. Maar toen de zwaluw met het vliertakje weer naar God vloog, werd het hem veel te warm. De vlammen kwamen langs weerszijden uit het holle twijgje en brandden het midden van de zwaluwenstaart helemaal weg. Aan de andere kant werden de keelveren van de zwaluw zodanig verschroeid, dat ze nog steeds een rode kleur dragen. De zwaluw moest het takje wel laten vallen. En de duivel, die ging er weer met het vuur van door…
Kortom, allerlei vergezochte en minder gezochte verklaringen van het rode keeltje van de boerenzwaluw. Het verband tussen de intensiteit van pigmenten en de boodschap die ze vertellen over de conditie van het betrokken dier boeit wetenschappers al langer. Zulke signalen, indien ze 'eerlijk' zijn, vormen immers belangrijke informatie, bv. bij het kiezen van een sterke partner. Pheomelanine is daarbij een intrigerende stof. Bij de mens is ze de oorzaak van ros haar en sproeten en bij veel dieren ligt ze aan de basis van oranje tot kastanjebruine kleuren. De stof lijkt niet geheel onschuldig gezien er bij de aanmaak vrij veel oxidanten verbruikt worden en ze schade aan de huidcellen aanricht en het risico op melanomen verhoogt. Merkwaardig dus dat nogal wat dieren via de intensiteit van rode kleuren in veren of vacht zouden weggeven hoe het met hen gaat. Helemaal tegenstrijdig wordt het wanneer de intensere kleuren blijken te wijzen op een betere kwaliteit. Wetenschappers van de universiteit van Parijs bekeken onlangs de ware toedracht.
Al lang wordt het aanmaken van rode pigmenten (pheomelanine) door dieren als een kostelijke investering beschouwd door wetenschappers. Maar nu blijkt dat die aanmaak toch positieve effecten kan hebben.
Cysteïne, een natuurlijk aminozuur, dat grotendeels door het voedsel wordt opgenomen, kan toxisch zijn in grotere hoeveelheden. Nu zou echter deze cysteïne in lage-stress omstandigheden verbruikt worden bij aanmaak van pheomelanine en zo dus onschadelijk gemaakt.
De wetenschappers onderzochten de bloedwaarden bij Europese en Noord-Amerikaanse Boerenzwaluwen en keken naar de individuele variatie in rode tinten op de veren. Uit vergelijking van vogels met gelijkaardige urinezuurwaarden bleek dat exemplaren met meer rood hogere overlevingskansen hadden dan individuen met een minimale hoeveelheid rood. Voor het eerst werd zo aangetoond dat de aanmaak van rood pigment toch positieve effecten kan hebben. Bij mensen is er al lang een fascinatie voor ros: misschien hebben die dus wel echt iets meer.
Tekst: Wim Veraghtert, Marc Herremans & Karin Gielen, Natuurpunt Studie
Foto’s: Didier Plu, Marc Herremans
Referentie: Ismael Galván and Anders P. Møller, “Pheomelanin-Based Plumage Coloration Predicts Survival Rates in Birds.” Physiological and Biochemical Zoology 86:2 (March/April 2013). Available ahead of print at http://www.jstor.org/stable/10.1086/668871