Strenge winter dreunt na in broedseizoen scholekster

Bericht uitgegeven door SOVON Vogelonderzoek Nederland [land] op [publicatiedatum]

Scholeksters leggen massaal het loodje in strenge winters als hun voedselgebieden bevriezen. Dat ze moeite hebben om te overleven in strenge winters is op zich niet heel verwonderlijk. Wel verrassend is de ontdekking dat de verhoogde sterfte doorzet tot in het daaropvolgende broedseizoen. Onderzoekers van onder andere SOVON Vogelonderzoek Nederland en het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW) publiceerden hun bevindingen onlangs in het wetenschappelijk tijdschrift Oikos.

Scholeksters overwinteren in wadgebieden, waar ze op de droogvallende platen naar schelpdieren zoeken, vooral kokkels en mossels. In zachte winters is de overleving zeer hoog, soms bijna honderd procent. Er gaan dan zelfs minder volwassen scholeksters dood dan tijdens het daaropvolgende broedseizoen. In strenge winters neemt de sterfte echter sterk toe en gaan er meer scholeksters dood dan tijdens het broedseizoen. Vooral jonge, onervaren dieren hebben moeite om te overleven.

Bovendien blijkt nu dat ook in het daaropvolgende broedseizoen sprake is van hogere aantallen dode scholeksters vergeleken met een broedseizoen na een zachte winter. De verhoogde sterfte geldt zowel voor standvogels die aan de kust broeden, als voor de veelal in het binnenland broedende trekvogels.

Broedseizoen
Dat scholeksters moeite hebben om te overleven in strenge winters is niet verwonderlijk. Maar waarom is er ook nog sprake van een verhoogde sterfte in het daaropvolgende broedseizoen? Voor de vogels die aan de kust broeden zou kunnen gelden dat ook de schelpdieren zijn doodgevroren en er weinig voedsel is, maar deze verklaring gaat niet op voor de trekkende scholeksters die in het binnenland broeden.

Mogelijk hangt de doorwerking samen met de verbeten strijd die scholeksterpaartjes voeren om territoria van hoge kwaliteit. Alleen als paar kunnen de scholeksters stand houden op de beste plekjes. De meeste scholeksters zijn trouw aan partner en territorium, maar echtscheidingen komen voor, vooral in jaren met veel “vacatures” als gevolg van verhoogde sterfte in de winter. Daarbij kan het tot felle gevechten komen, waarbij dodelijke verwondingen niet zijn uit te sluiten.

Jaarcyclus
Dat moeilijke condities tijdens de winterperiode konden doorwerken op de overleving tijdens het broedseizoen was nog niet eerder beschreven. Het betekent dat de zoektocht naar de meest effectieve beschermingsmaatregelen voor deze ernstig in de knel zittende soort zich moet richten op het begrijpen van de volledige jaarcyclus.

Analyse
Het onderzoek is gebaseerd op de analyse van 43.754 terugmeldingen van tussen 1975 en 2000 in West-Europa geringde scholeksters. De analyse werd uitgevoerd door onderzoekers van het NIOO, SOVON, de universiteit van Montpellier en CNRS. Het onderzoek is gepubliceerd in het meest recente nummer van Oikos (2012) 121: 862-873.

Tekst: SOVON Vogelonderzoek Nederland
Foto's: Bruno Ens, SOVON Vogelonderzoek Nederland