Dagmenu: Aardkreeft met wortel & pastinaak
Bericht uitgegeven door Natuurpunt Beheer [land] op [publicatiedatum]
De Veenmol was vroeger een algemene verschijning in (moes)tuinen en kleinschalig buitengebied. Vele herinneren zich nog de “aardkreeften” die bij het omspitten van de moestuin bovengehaald werden. Vaak werden deze als plaag aanzien omdat ze de wortels van de gewassen opaten.
De Veenmol (Gryllotalpa gryllotalpa) is een grote krekelachtige (tot 5cm) die in een eigen familie Gryllotalpidae wordt ingedeeld vanwege zijn bijzondere eigenschappen. De Veenmol heeft sterk verbrede graafpoten vooraan, niettegenstaande ze ook kunnen lopen, vliegen en zwemmen. Ook kenmerkend zijn de fluweelachtige beharing op kop en halsschild, korte brede voorvleugels en lange in de lengte opgerolde achtervleugels. Twee lange achterlijfaanhangsels worden gebruikt als tastorgaan om zich achterwaarts in ondergrondse gangen te bewegen. Al deze kenmerken maken van de Veenmol een zeer bijzondere doch zeldzame verschijning. De oorzaken van de snelle achteruitgang dienen gezocht in het verdwijnen van kleinschalige (moes)tuintjes en het intensief gebruik van insecticiden. Daardoor belandde de Veenmol in de categorie ‘bedreigd’ van de Vlaamse Rode Lijst. De bescherming van deze krekelachtige wordt echter bemoeilijkt door het quasi uitsluitend voorkomen op cultuurgronden.
De verrassing was groot toen tijdens het faunistisch onderzoek in het natuurgebied Bos van Aa (2011-2012) verschillende exemplaren Veenmol opdoken. Eerst werd een volwassen vrouwtje aangetroffen in april 2011. Een maand later werd opnieuw een volwassen vrouwtje gevangen op exact dezelfde locatie. Bewijs voor voortplanting kon geleverd worden begin oktober 2011 toen een juveniele Veenmol werd aangetroffen.
Hoewel Veenmollen over vleugels beschikken, zijn ze weinig mobiel. Mannetjes zouden louter tijdens een baltsvlucht het luchtruim kiezen, terwijl het onzeker is of vrouwtjes zelfs kunnen vliegen. Onvolwassen Veenmollen daarentegen beschikken niet over goed ontwikkelde vliegvleugels. Het duurt tot 500 dagen vooraleer een dier volwassen is, waarbij de eerste weken een duidelijke vorm van moederzorg merkbaar is.
De plek waar de Veenmollen gezien werden betreft een ophoping bovenop een voormalige zandwinning. De afgelopen tien jaar werd hier geen grond meer aan- of afgevoerd. Het is echter bekend dat de passieve verspreiding van Veenmol nauw samenhangt met sedimententransport. Nimfen, volwassenen en zelfs nestjes met eieren worden zo verspreid. Deze vaststellingen ondersteunen de waarschijnlijkheid van een unieke populatie Veenmol op het Bos van Aa die zich al ettelijke jaren weet in stand te houden.
De habitat in het Bos van Aa is vrij vochtig ten gevolge van regenwaterstagnatie. Samen met het grote aanbod qua prooidieren zoals insectenlarven en regenwormen, ontstaan geschikte omgevingscondities voor deze alleseter.De totale afwezigheid van pesticiden in dit natuurgebied vormt een nog grotere troef! Momenteel houden vijftien Galloway runderen het gebied open. Deze extensieve vorm van begrazing resulteert in voldoende open plekken. Zo lachen de Veenmollen op het Bos van Aa de toekomst tegemoet.
Heb je zelf een Veenmol gezien, geef deze a.u.b. door op www.waarnemingen.be, liefst met foto. Zo krijgen we een beter beeld van de verspreiding en de toestand van deze bijzondere verschijning karakteristiek voor het historisch cultuurlandschap.
Tekst: Pallieter De Smedt (beheerteam Bos van Aa-Kollinten) & Kevin Lambeets (Natuurpunt Beheer vzw )
Foto's: Chantal De Schepper & David Herman