De Bretelletjes hebben de haven verlaten

Bericht uitgegeven door Stichting ANEMOON op [publicatiedatum]

Sinds 2007, en zeer waarschijnlijk zelfs al een paar jaar eerder, heeft het Bretelletje zich massaal gevestigd in de jachthaven van Burghsluis. Hij komt er al jaren in enorme aantallen voor. En omdat hij er zo massaal voorkomt is het zeer opmerkelijk dat pas recent de soort nu ook buiten de haven, in de Oosterschelde, is aangetroffen. Sportduikers hebben er foto’s van gemaakt en zo het bewijs geleverd dat dit kleine en zeer fraaie zakpijpje aan zijn verdere opmars is begonnen. De toekomst zal ons leren of hij zich massaal in de Oosterschelde en eventueel ook elders op de kust gaat vestigen en hoe snel dat proces gaat verlopen.

Het Bretelletje is een klein zakpijpje van slechts enkele centimeters lengte. Het is een glasachtig transparant zeediertje met een mooie tekening van dunne witte lijntjes waar hij zijn Nederlandse naam aan ontleent. Het is een inheemse bewoner van de West-Europese kust en was al langer bekend van de Noordzee. Zijn voorkomen op de Nederlandse kust is pas sinds het midden van het vorige decennium bevestigd. Het Bretelletje heeft zich toen massaal gevestigd in uitsluitend de jachthaven van Burghsluis in Zeeland. Zeer waarschijnlijk heeft deze soort zich elders op de Europese kust als verstekeling op de romp van een boot gevestigd. Die boot is vervolgens naar Burghsluis gevaren en daar hebben nakomelingen van de verstekelingen zich spectaculair snel en massaal gevestigd. In 2007 zaten alle pontons van de haven al helemaal vol met honderdduizenden Bretelletjes. Dus moet hij zich hier al tenminste enkele jaren eerder gevestigd hebben.

Het is zeer opmerkelijk dat dit zakpijpje nog niet veel eerder uit de haven is ontsnapt gezien de beperkte omvang van deze haven, het massaal voorkomen van het Bretelletje en het feit dat het Oosterschelde getijdewater er dagelijks twee keer in grote hoeveelheden in en uit stroomt. Tenminste vier, maar wellicht meer dan zes tot zeven jaar heeft het Bretelletje uitsluitend in de haven geleefd. Recent hebben sportduikers een kolonie Bretelletjes op de strekdam buiten de haven gevonden en gefotografeerd. Het zakpijpje is dus eindelijk aan zijn lang verwachte opmars in de Oosterschelde begonnen. Het is nog niet te voorspellen of hij zich verder in de Oosterschelde, in de Zeeuwse Delta en de Nederlandse kust gaat verspreiden en hoe snel dit proces gaat verlopen.

Zakpijpen zijn interessante zeedieren die ondanks hun uiterlijk toch enige verwantschap hebben met de mens. Aan de foto’s is het niet te zien, maar het zijn toch net als wij gewervelde dieren. Echter, de ruggengraat is alleen aanwezig in het larvale stadium. Dan ziet hij er uit als een klein visje met een embryonale aanleg van de ruggengraat. Circa 340 miljoen jaar geleden waren de zakpijpen de eerste dieren die in de evolutionaire lijn van de gewervelden hun eigen weg zijn ingeslagen. De vogels, reptielen, vissen en zoogdieren zijn pas later in beeld gekomen. Het zijn dus eigenlijk onze hele verre achter-, achter-, achter-, achter-………….. achterneefjes. Op onze kust leven circa twintig verschillende soorten zakpijpen.

Tekst: Peter H. van Bragt, Stichting Anemoon
Foto’s: Truus Augustinus; Peter H. van Bragt