Vogelnestje na bijna 30 jaar terug in Zuid-Limburgs hellingbos
Bericht uitgegeven door Werkgroep Europese Orchideeën, WUR en FLORON op [publicatiedatum]
Tijdens een jaarlijkse excursie vonden studenten van Wageningen University twee exemplaren van het Vogelnestje, een zeldzame orchidee, in een Zuid-Limburgs hellingbos. Op de locatie werden in 1982 voor het laatst planten van deze soort waargenomen.
De studenten vonden de planten op aanwijzen van een onbekende wandelaar die hun de planten liet zien. Zij voerden vervolgens de waarneming in via de mobiele website van waarneming.nl, maar realiseerden zich nog niet hoe bijzonder de terug vondst van deze zeldzame orchidee was. Vogelnestje (Neottia nidus-avis) is een Geofyt* en vol parasiet die aangewezen is op haar schimmels.
De naam van de soort is afgeleid van de warrige bundels wortels die doen denken aan een vogelnestje. In Zuid-Limburg wordt de soort enkel aangetroffen in het Eiken-Haagbeukenbos en met name in de orchideeënrijke delen op ondiepe kalkbodems. Hier komt Vogelnestje onder andere samen voor met Heelkruid (Sanicula europaea), Christoffelkruid (Actea spicata), Eenbes (Paris quadrifolia), Boskortsteel (Brachypodium sylvaticum), Boszegge (Carex sylvatica), Vingerzegge (Carex digitata) en Purperorchis (Orchis purpurea).
Ondanks het feit dat aangenomen wordt dat Vogelnestje niet direct gebonden is aan lichte of open loofbossen is het allerminst opmerkelijk dat enkele jaren na bosrandbeheer de zeldzame soort hier weer opduikt. Het kilometerhok waarin de soort is gevonden wordt geregeld bezocht vanuit het Verspreidingsonderzoek van FLORON, waarin ruim 300 plantensoorten extra aandacht krijgen. Volgens de gegevens uit dit onderzoek werd de soort hier voor het laatst aangetroffen in 1982, terwijl er in 2004 een zogenaamde ‘nulmeting’ werd gedaan. Dat houdt in dat de soort niet meer aangetroffen werd binnen het kilometerhok. Des te verheugender dat de soort weer is opgedoken, terwijl wederom duidelijk is geworden dat kapbeheer en bosrandbeheer succesvolle maatregelen zijn voor het behoud van bijzondere planten.
Naschrift
Tijdens het beschrijven van deze vondst meldden Marjo en Nico Dam een vondst van Vogelnestje bij Bunde. Er groeien daar zo’n 15 exemplaren op een kapvlakte in het hellingbos. Zover geheel in overeenstemming met het bovenstaande verhaal, maar de planten groeien wel op een plek waar Vogelnestje nog nooit eerder is gevonden!
*Geofyt: een plant waarbij alleen de ondergrondse delen een ongunstige periode, zoals een winter, hete zomer of periode met schaduw, overleven.
Tekst: Mark Meijrink & Mark Engels, Werkgroep Europese Orchideeën; Rens de Boer, WUR en Baudewijn Odé, FLORON
Foto: Mark Meijrink, Werkgroep Europese Orchideeën