Genieten van het paapje

Bericht uitgegeven door SOVON Vogelonderzoek Nederland op dinsdag 3 mei 2011

Een van de minder bekende ‘lijsterachtigen’ is het paapje. Hij lijkt sprekend op de veel bekendere roodborsttapuit en vertoont hetzelfde gedrag, maar is veel zeldzamer en komt nog hoofdzakelijk voor ten noorden van de lijn Alkmaar-Zwolle. Het is een echte zomervogel die dezer dagen terugkeert uit Afrika.

Het paapje is een sieraad voor het oog. Subtiel getekend in oranje, zwart en wit met een fraai masker. Net als bijvoorbeeld de roodborsttapuit, zit het paapje graag op prikkeldraad, paaltjes en bovenin struikjes op de uitkijk. Paapjes hebben ongecultiveerd, meestal vochtig, ruig kruidenrijk grasland nodig om te broeden. Helaas zijn kruidenrijke vegetaties met veel insecten verdwenen door onder andere herbicidengebruik, overbemesting en verdroging. Landelijk gaat het dan ook helemaal niet goed met het paapje en zijn de aantallen met meer dan tachtig procent afgenomen ten opzichte van de jaren zeventig. Hij staat niet voor niets op de Rode Lijst. Het enige bolwerk van de soort bevindt zich in Noordoost-Nederland. Dit bolwerk zorgt ervoor dat de ergste dip in 2005 overwonnen lijkt en de aantallen in een stijgende lijn zitten. Dit is ook goed te zien op de pagina Paapje: Verspreiding en aantalsontwikkeling op de SOVON website.

Uit de gegevens die SOVON tot en met 2009 voor het Broedvogelverslag 2009 op een rij heeft gezet, blijkt dat het paapje het goed deed in de noordelijke kerngebieden. Het was vooral opvallend in het Fochteloërveen op de grens van Drenthe en Friesland, dat al jaren grofweg eenderde van de Nederlandse populatie huisvest. De inventariseerder aldaar had het in 2009 maar druk met het karteren van al die paapjes; de 107 territoria betekenden een stijging met 25% ten opzichte van het voorgaande jaar en een voortzetting van de vooral in de laatste jaren oplopende lijn. Het is even afwachten hoe groot de invloed zal zijn van de recentelijke heidebrand in het Fochteloërveen op het aantal broedende paapjes van dit jaar...

De aantallen in andere delen van Drenthe waren vergelijkbaar met voorgaande jaren. Alleen in het Bargerveen en het Drents-Friese Wold zette de achteruitgang verder door. In het Bargerveen nam het aantal territoria af van van 11 tot 18 in de periode 2000 tot 2003 naar 6 in 2009; in het Drents-Friese Wold nam het aantal territoria af van 9 tot 21 in de periode 2000 tot 2003 naar 9 in 2009. De overige territoria van het paapje werden vooral gevonden elders in het noorden van Nederland, met een prominente rol voor de provincie Groningen die 19 territoria huisvest, en ook weer eens een melding van de Waddeneilanden (Vlieland). Ten zuiden van de lijn Alkmaar-Zwolle is het paapje een echte zeldzaamheid geworden die onregelmatig wordt vastgesteld in natuurgebieden of agrarisch gebied met aangepast beheer.

Bovenstaande informatie over het paapje is afkomstig uit het recent verschenen broedvogelverslag 2009 van SOVON.

Tekst: Harvey van Diek, SOVON Vogelonderzoek Nederland
Foto: Saxifraga-Piet Munsterman