Zonder regenwormen herfstblaadjes tot de oren

Bericht uitgegeven door De Natuurkalender op [publicatiedatum]

Het is duidelijk: de bladval is volop in gang. Op veel plekken ligt een dikke laag en met de storm van vorige week vlogen de bladeren je om de oren. Toch is in het voorjaar het overgrote deel van deze blaadjes verdwenen, mede dankzij de regenworm. Dat doen ze niet alleen: bacteriën en schimmels helpen een handje bij de vertering.

Wie goed zoekt, bijvoorbeeld op het grasveld, ziet soms een gevallen blad rechtop in de grond staan. Dit is meestal geen toevallige speling der natuur. Aan de andere kant van het blad is waarschijnlijk een regenworm druk bezig het blad de grond in te trekken. Regenwormen (Lumbricus terrestris) eten met name bladeren van loofbomen, maar ook zaden en allerlei dood plantenmateriaal dat ze voor handen krijgen.

De regenworm trekt bladeren de grond in door zich af te zetten met kleine scherpe haartjes, die zich op ieder segmentje van zijn lichaam bevinden. Als het blad eenmaal onder de grond getrokken is, begint de afbraak door bijvoorbeeld schimmels die van nature in de bodem voorkomen. Hierdoor valt het blad uiteen in kleine stukjes. De worm kan deze stukjes opeten en gebruikt daarbij spieren rond rond zijn tandloze mond. Hij neemt daarbij happen zand om het spul verder fijn te malen.

Die happen zand hebben nog een extra voordeel: hierin zitten namelijk bacteriën die het blad onder normale omstandigheden in en op de bodem zouden afbreken. De regenworm gebruikt deze bacteriën om het blad in zijn maag te verteren. Net als bij het maken van bier en yoghurt, waarbij ook bacteriën worden gebruikt, moeten de omstandigheden wel geschikt zijn. Het is een hele klus om nutriënten uit een droog blad te halen; wie wel eens een herfstblad heeft proberen te eten zal gemerkt hebben dat het een karig maaltje is. 

De regenworm heeft in zijn darm een speciaal deel waar zeer zuurstofarme condities heersen. In dit zogenaamde anaerobe milieu helpen micro-organismen bij het vrij maken van voedingsstoffen uit de bladeren. Doordat de afbraak nagenoeg zuurstofloos gebeurt, produceren de bacteriën uit de bladfragmenten voedingsstoffen die de worm vervolgens in zijn lichaam op kan nemen.

Dus zonder de regenworm en zijn darmflora stonden we tot onze oren in de bladeren. Naast het ruimen van bladeren, dragen de wormen via het omwoelen en opeten van grond een flink steentje bij aan de circulatie van nutriënten in de bodem. Ook is de worm een aantrekkelijk maaltje voor vele insecten, maar ook mollen, egels, merels, en veel andere vogelsoorten.

Tekst: Fedor Gassner, De Natuurkalender
Foto: Ron de Goede, Wageningen University and Research Centre
Video: Ohio State University