Herstel muurhagedispopulatie gestopt

Bericht uitgegeven door RAVON op donderdag 28 januari 2010

Nadat het jarenlang erg goed ging met de streng beschermde muurhagedis in Maastricht, nemen de aantallen sinds 2008 ineens behoorlijk af. De muurhagedis is het meest zeldzame reptiel van Nederland en de populatie in Zuid Limburg is de enige natuurlijke populatie van ons land. Het is zelfs de meest noordelijke natuurlijke populatie ter wereld.

In alle leefgebieden in Maastricht is een behoorlijke afname geconstateerd. Er is geen eenduidige reden te geven voor deze afname. Er spelen hier mogelijk meerdere factoren een rol.

Toename in muurhagedissen tot 2008; daarna liepen de aantallen opeens terug.

Veel bedreigingen
De reactivering van het spoor richting Lanaken is goed begeleid door RAVON. Aan weerszijden van het spoor zijn vervangende habitats (muren) aangelegd. Het zal echter enige tijd duren voordat de hagedissen hier gebruik van gaan maken. De belangrijkste leefgebieden (de Hoge- en Lage Fronten) zijn de restanten van oude vestingwerken en liggen op loopafstand van het centrum. Zij fungeren als stadspark voor de omwonenden en hun huisdieren. Natuurliefhebbers reizen soms speciaal voor de muurhagedis naar Maastricht. Te veel verstoring kan echter nadelig zijn voor de drachtige muurhagedisvrouwtjes, want op te drukke dagen hebben ze minder gelegenheid tot zonnen. Dit heeft een negatief effect op hun broedsucces. Daarnaast vertrappen overijverige fotografen de vegetatie vlak voor de muren om hun plaatje te kunnen schieten. En juist die vegetatie aan de voet van de muur zorgt voor dekking en voedsel voor de muurhagedissen.
Helaas worden er ook nog altijd hagedissen weggevangen. Ieder jaar betrappen de soortbeschermers wel enkele personen die hagedissen wegvangen voor de terrarriumhouderij of illegale uitzettingen elders in Nederland. Tot slot zorgen al dan niet verwilderde katten voor een verhoogde predatiedruk op de muurhagedissen.

Muurhagedisbeschermers in actie
In de jaren zeventig werd gevreesd voor het voortbestaan van deze bijzondere populatie. Er leefden destijds nog slechts enkele tientallen hagedissen op enkele oude vestingwerken. Door te rigoureus uitgevoerde restauraties was de soort bijna verdwenen uit Nederland. De muurhagedisbeschermers hebben destijds zelf actie ondernomen: door bij nacht en ontij gaten te boren in de net gerestaureerde stukken muur kon de muurhagedis zijn ‘moeilijkste uur’ overleven.

Opvallend herstel midden jaren negentig
Sindsdien is er veel veranderd voor de muurhagedis: de soort is goed beschermd door nationale en Europese regelgeving en grote ingrepen in het leefgebied zijn tegenwoordig dan ook aan strenge regels gebonden. Vanaf het midden van de jaren negentig herstelde de populatie zich wonderwel. Van enkele tientallen volwassen hagedissen in 1980 tot zo’n 700 in 2005. Dit herstel is vooral te danken aan de soortbeschermers die bij ingrepen in het leefgebied in de bres springen voor de muurhagedis. Ze werden daarbij geholpen door een kweekproject en de enkele zeer gunstige, warme zomers. De laatste jaren worden de leefgebieden muurhagedisvriendelijk beheerd door het Maastrichtse Centrum voor Natuur en Milieueducatie die onder andere de leefgebieden vrijhoudt van opslag zodat de muren grotendeels vrij blijven van schaduw.

Terugval tijdelijk?
De terugval van 2008 blijkt overigens ook in Vlaamse populaties plaats te vinden. Daarmee is het geen exclusief Maastrichts probleem, maar meer een schommeling in populatiegrootte behorend bij populaties die leven aan de rand van het areaal onder suboptimale omstandigheden. In welke mate de verschillende, bovengenoemde bedreigingen bijdragen aan de recente achteruitgang is onbekend, maar gezien de situatie in Vlaanderen lijken de klimatologische omstandigheden de belangrijkste oorzaak van achteruitgang.

Tekst: Ingo Janssen, RAVON
Foto's: Een RAVON vrijwilliger