Egels op Texel

Bericht uitgegeven door de Zoogdiervereniging op dinsdag 26 januari 2010

Tot voor kort was onbekend hoe algemeen de egel op het eiland Texel voorkomt. Dankzij het Jaar van de Egel is de verspreiding op Texel nu beter bekend. De egel blijkt vooral voor te komen in de duinen en het 'oude land' tussen Den Burg, Oudeschild en Den Hoorn. Mogelijk komt het verspreidingsgebied echter meer overeen met het fietsgebied van de natuurliefhebber, dan met de werkelijke verspreiding.

Omdat de egel in de schemering al actief is en bovendien vaak als verkeersslachtoffer gevonden wordt, zou je denken dat zijn voorkomen overal goed bekend is. Dat dit niet waar is, blijkt onder andere uit een analyse van alle egelwaarnemingen afkomstig van Texel. Het is nooit duidelijk geworden hoe algemeen de egel is op Texel. Doordat 2009 het Jaar van de Egel was, zijn voor het eerst op Texel veel waarnemingen doorgeven. Hierdoor is de verspreiding op het eiland beter bekend is geworden.

Egel op Texel

Zijn de egels uitgezet?
Het is onduidelijk sinds wanneer de egel voorkomt op Texel. IJsseling en Scheygrond (1950) vermelden dat de egel al rond 1900 op Texel bekend is, echter zonder aan te geven op basis waarvan zij dit zeggen. Behalve op Texel en Langeoog komt de egel van origine nergens op de Waddeneilanden voor, maar in de loop der tijd zijn egels vrijwel op alle Waddeneilanden uitgezet. De vraag is of hij ook op Texel ooit is uitgezet voor 1900, of dat hij er altijd al voorkwam. Drijver vermeldt in 1934 en passant de aanwezigheid van de egel op Texel, wederom zonder enig detail. De eerste geregistreerde waarnemingen dateren uit 1955-1956 en zijn afkomstig van Vincent van Laar. Hij meldt egels uit Den Burg en de duin- en bosranden nabij De Koog.

Figuur 1: Overzicht van aantal geregistreerde egelwaarnemingen op Texel. Het aantal meldingen uit 2009 - het Jaar van de Egel - is lichtgroen weergegeven.

Na de melding uit 1955-1956 duurt het tot 1970 voor er weer een melding geregistreerd wordt. In de hierop volgende dertig jaar worden vervolgens slechts 65 waarnemingen geregistreerd. In 1996 rapporteert de provincie dat er 31 waarnemingen bekend zijn, de meeste afkomstig uit de omgeving van Den Burg, De Koog en Oosterend.

De levende egels die werden waargenomen hielden zich met name op in bos, boomsingels, wegbermen en graslanden. Tijdens een uitgebreid veldonderzoek in 1995 is echter niet in de duinen gekeken. Bovendien wordt vermeld dat bijna 60 procent van de meldingen betrekking heeft op verkeersslachtoffers. Zoals Jan Wolkers in 2005 zei: “Veel automobilisten kijken niet goed uit, en veel egels op Texel vinden de gruwelijke dood op de weg.” Hij was altijd trots op het voorkomen van egels in zijn tuin aan de Rozendijk (Westermient).

Jaar van de Egel
Sinds 1970 is het in Nederland gebruikelijk om waarnemingen door te geven. Op Texel echter niet. In de jaren zeventig worden maar drie waarnemingen doorgegeven en in de jaren tachtig worden 20 waarnemingen doorgegeven. In de jaren negentig worden twee keer zoveel (40) waarnemingen doorgegeven, mogelijk dankzij het uitkomen van de Zoogdieratlas eind jaren tachtig. Door de mogelijkheid om waarnemingen via internet door te kunnen geven, worden in het eerste decennium van de 21e eeuw maar liefst 128 waarnemingen doorgegeven. Hiervoor was wel een gericht steuntje in de rug nodig. De Zoogdiervereniging riep 2009 uit tot ‘Jaar van de egel’ en voerde veel publiciteit om mensen te motiveren egelwaarnemingen door te geven. Ook in de Texelse Courant verscheen een oproep voor het doen van egelwaarnemingen. Uit de sterke toename van het aantal waarnemingen blijkt dat deze campagne aansloeg op Texel. In 2009 werden 77 waarnemingen doorgeven, beduidend meer dan de 51 waarnemingen in de negen jaar daarvoor.

Op basis van het aantal waarnemingen (zie figuur 1) zou je denken dat het aantal egels op Texel sterk aan het toenemen is. Alleen het aantal doorgegeven waarnemingen is echter toegenomen. Deze waarnemingen geven wel informatie over de verspreiding van de egel op Texel maar absoluut niet over de aantalsontwikkeling.

Figuur 2: Waarnemingen van de egel in 2009

De egel blijkt vooral voor te komen in de duinen en het ‘oude land’ tussen Den Burg - Oudeschild - Den Hoorn. In de polders De Eendracht en Het Noorden, evenals in de oostelijke helft van Polder Eijerland, lijkt de egel niet of nauwelijks voor te komen. Meer opmerkelijk nog is het ontbreken van de egel in 'het Lage Land van Texel', tussen Den Burg – Oudeschild - Oosterend. In Oosterend zelf lijkt de egel vrij algemeen aanwezig te zijn.

Egels leven in gebieden met voldoende ondergroei en een niet te drassige bodem, waar ze in het donker jagen op kevers, rupsen, slakken, regenwormen, kleine zoogdieren en amfibieën. Ook eten ze wel eieren, vruchten en paddenstoelen. Met name in de drie noordelijke polders lijkt gebrek aan dekking een rol te spelen. Vooral in de omgeving van boerderijen zouden echter voldoende schuil- en overwinteringsplekken te vinden moeten zijn. Ook het gebied tussen Oosterend en Den Burg lijkt in eerste instantie niet ongeschikt. Neem een dorp als De Waal met zijn Bomendijk. Vooralsnog wordt de afwezigheid van de egel op de kaartjes hier voornamelijk veroorzaakt door het gebrek aan doorgegeven waarnemingen. De Waddendijk is logischerwijs weinig geschikt voor egels en hier zal hij dan ook niet aangetroffen worden. Het verspreidingsbeeld van de egel komt verder mogelijkerwijs meer overeen met het fietsgebied van de natuurvorser op het eiland, dan met de werkelijke verspreiding van de soort.

Tekst en foto: Richard Witte van den Bosch, www.zoogdiervereniging.nl
Figuren: www.zoogdiervereniging.nl
Bronnen: De zoogdieren van Nederland, IJsseling & Scheygrond, Thieme (1950); Texel Het Vogeleiland, J. Drijver, J. Veen's Uitgeversmaatschappij (1934)