Hazelaars en elzen in bloei

Bericht uitgegeven door De Natuurkalender op vrijdag 18 december 2009

De afgelopen weken zijn op diverse plaatsen in Nederland de eerste bloeiende hazelaars en elzen gezien en is ook het eerste pollen in de pollenval van het Leids Universitair Medisch Centrum aangetroffen. Hooikoortspatiënten worden opgeroepen om de mate van allergieklachten door te geven via www.allergieradar.nl.

De eerste bloeiende hazelaars werden al in de laatste dagen van november op www.natuurkalender.nl gemeld (zie Figuur 1). Door de zeer warme novembermaand is de ontwikkeling van bloemen vroeg op gang gekomen. De eerste meldingen zijn hiermee nog vroeger dan in het extreem vroege 2006. In dat jaar werd de eerste melding op 5 december gedaan. Het aantal bloeiwaarnemingen zette toen sterker door dan dit jaar omdat het toen zeer warm was. De gemiddelde eerste bloeiwaarneming kwam die winter uit op 8 januari. Een absoluut record. In de jaren 40 tot en met 60 van de vorige eeuw lag de gemiddelde eerste bloeiwaarneming op 15 februari.

Foto: Eerste bloei hazelaar in Wageningen op 7 december 2009 (Foto: Arnold van Vliet).

Niet alleen worden individuele  hazelaarstruiken in bloei gezien, er worden ook, zij het spaarzaam, pollen van de hazelaar geteld door het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC).  Op 6 december werd de eerste hazelaarpollenkorrel aangetroffen in de pollenval (zie pollentellingen).

Figuur 1: Wekelijks aantal eerste bloeiwaarnemingen doorgegeven via www.natuurkalender.nl.

Elzenbloei
Ook de eerste elzen worden in bloei gezien en op 7 december werden de eerste elzenpollenkorrels door het LUMC geteld. Het pollen is waarschijnlijk afkomstig van elzen in Nederland die afkomstig zijn uit het buitenland. Verondersteld wordt dat deze buitenlandse elzen ruim een maand eerder bloeien dan onze inheemse elzen. Aan de pollentellingen van de els in de eerste maanden van 2009 is dat goed te zien (zie Figuur 2).  In de winter van 2008/2009 werden de eerste elzenpollen op 19 december aangetroffen. Het eerste piekje lag rond half januari 2009 terwijl halverwege februari de inheemse elzen begonnen te bloeien. De bloei van de els was begin dit jaar beduidend later dan in diverse voorgaande jaren.

Figuur 2: Verloop van de dagelijkse pollenconcentratie (aantal pollen per m3)van de els in 2009 in Leiden (rode lijn). De pollen zijn geteld door het LUMC (Bron figuur: www.natuurkalender.nl, Bron data: LUMC). De grijze kolommen op de achtergrond geven het wekelijks gemiddelde aantal getelde pollen per dag over de periode 1990 tot 1999 weer.

Verwachting voor de komende weken
De pollenconcentraties van zowel de hazelaar als de els zijn momenteel nog zeer laag, omdat slechts een enkeling bloeit. De temperatuur in de komende dagen en weken zal bepalen wanneer de concentraties gaan stijgen. Voorlopig blijft het ’s nachts vriezen en is een snelle ontwikkeling van hazelaars en elzen nog niet te verwachten. Zodra de temperatuur gaat stijgen kan de ontwikkeling van de bomen weer doorgaan. De maandverwachting van het KNMI laat zien dat zowel de nacht- als dagtemperaturen eind december en begin januari weer boven de 0 graden gaan komen.

Geef hooikoortsklachten door
Lang niet alle hooikoortspatiënten zijn ook gevoelig voor het pollen van hazelaar en els. Het is momenteel niet bekend bij welke pollenconcentratie van deze twee soorten en bij welke weersomstandigheden hooikoortspatiënten , die wel gevoelig zijn voor deze pollen, allergische klachten ontwikkelen. Om hier meer inzicht in te krijgen zijn we in het voorjaar van 2009 de website www.allergieradar.nl  gestart. Via deze website geven hooikoortspatiënten dagelijks hun klachtenniveau door. Het aantal mensen dat momenteel hun klachten doorgeeft is echter zeer laag, omdat er tot nu toe weinig pollen in de lucht zijn die klachten veroorzaken. Nu de pollen weer in de lucht komen willen we hooikoortspatiënten oproepen om dagelijks de mate van neus-, oog- en longklachten door te geven. Mensen die zich nog niet geregistreerd hebben kunnen dit doen via deze link doen. Begin 2010 publiceren we een eerste overzicht van de resultaten van Allergieradar.nl in 2009.

Tekst: Arnold van Vliet, De Natuurkalender, Wageningen University en Letty de Weger, Leids Universitair Medisch Centrum
Foto: Arnold van Vliet