Driedoornige stekelbaars maakt reis naar zee

Bericht uitgegeven door RAVON op zondag 1 november 2009

Hoewel veel dieren het zo langzamerhand wat rustiger aan gaan doen en zich voorbereiden op een welverdiende winterrust, leveren de driedoornige stekelbaarzen nu juist een grote inspanning. In het najaar trekken zij namelijk naar zee om daar te overwinteren.

De driedoornige stekelbaars is een zogenaamde anadroom. Dit betekent dat hij wordt geboren in zoetwater, maar opgroeit in zeewater. De driedoornige stekelbaars trekt in het vroege voorjaar de rivieren op om te paaien en keert in het najaar weer terug naar zee. Daarnaast bestaan er echter ook niet-trekkende populaties.

Zichtjager
De driedoornige stekelbaars is een kleine vis met een erg smalle staartwortel en een spitse bek. Hij is zilverkleurig met zwarte vlekken op de flanken. In de paartijd krijgt het mannetje een vuurrode buik en keel en worden de ogen opvallend blauwgroen. De stekelbaars is een echte zichtjager en leeft van kleine waterdiertjes, zoals muggenlarven, watervlooien, amfibieën- en vissenlarven. Wanneer er gevaar dreigt, zet hij de drie stekels op zijn rug op, wat sommige (maar helaas lang niet alle) predatoren afschrikt.

Mannetje met broedzorg
Buiten de paartijd leeft de stekelbaars in flinke scholen, maar van maart tot juli wordt het mannetje erg territoriaal. Op de bodem maakt hij een nestje van kleine plantendelen die hij aan elkaar kleeft met een speciale stof die hij in zijn nieren geproduceert. Andere mannetjes, herkenbaar aan de rode buik, worden direct verjaagd. Soms gaat het er hierbij hard aan toe; het territorium wordt fel verdedigd. Rijpe vrouwtjes, herkenbaar aan de opgezwollen zilverachtige buik, worden met een bijzondere 'zigzagdans' naar het nest gelokt. Het vrouwtje dat zich door de paaidans heeft laten verleiden, legt tot 400 eitjes in het nest. De eitjes worden onmiddellijk door het mannetje bevrucht. Na het paaien bewaakt het mannetje het nest met eieren en later de jongen. Het vrouwtje speelt hierin geen enkele rol. De eitjes komen na 1 tot 3 weken uit, afhankelijk van de watertemperatuur.

In Nederland komt de driedoornige stekelbaars in zowel zoet als zout water voor. De soort wordt in ons land als zeer algemeen en niet bedreigd beschouwd en staat dan ook niet op de Rode Lijst. Toch ondervinden de driedoornige stekelbaarzen die vanuit zout naar zoet water trekken om daar te paaien, nog weleens moeilijkheden. Hun migratie wordt door menselijke ingrepen, zoals de deltawerken, gehinderd.

Tekst: Tamira Hankman, RAVON
Foto: Jelger Herder, RAVON (www.digitalnature.org)