Pruikzwam

Bericht uitgegeven door de Nederlandse Mycologische Vereniging op zaterdag 5 september 2009

De pruikzwam is een opvallende verschijning onder de paddenstoelen. Het bleke vruchtlichaam, soms ter grootte van een voetbal is bedekt met grote hangende en zachte stekels. De pruikzwam wordt zelden gezien in ons land.

Hoewel de meeste mensen paddenstoelen kennen als een ding met een hoed en een steeltje, zijn er vele andere verschijningsvormen. De pruikzwam (Hericium erinaceus) behoort tot een klein groepje van zeldzame stekelzwammen die op hout groeien. De meeste soorten stekelzwammen in Nederland zijn mycorhiza paddenstoelen die samenwerken met de boom waar ze onder groeien. De pruikzwam is echter een wondparasiet die dikke bomen nodig heeft. De bomen die ze aantast, zijn bijna altijd beuken maar ook een enkele keer eiken. Als de bomen dood gaan of omgezaagd worden, kunnen de stammen nog enkele jaren de spectaculaire vruchtlichamen opleveren.

De pruikzwam bestaat uit lange en vrij weke bleekgekleurde en hangende stekels, die aan het uiteinde iets bruingeel verkleuren en die uit een door de stekels volledige bedekt knolvormig vruchtlichaam groeien. Het is een in heel West-Europa weinig voorkomende paddenstoel die in Nederland vooral op de Veluwe, in het Rijk van Nijmegen en op de Utrechtse heuvelrug gevonden wordt. Meestal zitten de vruchtlichamen op grote hoogte in de boom, maar heel zelden ook aan de voet van een boom. De afgebeelde pruikzwam zit aan de voet van een beuk die langs een drukke verkeersweg staat.

Het kan jaren duren voordat de zwam sterk genoeg is om een vruchtlichaam te produceren. Als dat eenmaal gebeurt, is de kans groot dat de vruchtlichamen vele jaren terug komen. Meestal stopt dit proces omdat de boom wordt omgehakt en het hout wordt verwijderd. Er zijn kweeksetjes in de handel van pruikzwammen, want ze zijn goed te kweken en zijn ook eetbaar. Het plukken van een wilde pruikzwam is echter een aanslag op het zeer kleine aantal pruikzwammen in Nederland. Vergelijkbaar met het uitgraven van een orchidee. Bewonder deze paddenstoel en laat hem staan voor de volgende voorbijganger.

Tekst en foto's: Menno Boomsluiter, Nederlandse Mycologische Vereniging