Grote modderkruiper verliest snel terrein

Bericht uitgegeven door RAVON op donderdag 6 augustus 2009

In de tweede helft van de 20e eeuw is de grote modderkruiper sterk achteruitgegaan. In de afgelopen jaren is een groot deel van de plekken onderzocht waar de grote modderkruiper voor 1980 leefde. Op maar liefst 70 procent van die plekken werd de vissoort niet meer aangetroffen. Het sterke kwaliteitsverlies van zijn leefgebied, als gevolg van menselijk ingrijpen in het watersysteem, is hier vermoedelijk de oorzaak van.

De grote modderkruiper heeft dus met recht een hoge beschermingsstatus in Nederland en Europa. In vergelijking met de ons omringende landen is Nederland van groot belang voor deze vissoort.

Fluitaal
De grote modderkruiper heeft een langwerpig lichaam, een bruine rug met donkere vlekken en een gelige buik. Rondom zijn bek heeft hij tastdraden, waarmee hij in het donker kleine ongewervelde diertjes op de bodem zoekt. Overdag graaft de grote modderkruiper zich meestal in in de modder. De soort is aangepast om ook onder zuurstofarme omstandigheden te overleven. Hij maakt in die gevallen gebruik van zuurstof die in zijn darmen is opgeslagen door lucht in te slikken. Een teveel aan lucht verlaat via de anus het lichaam, waarbij een fluitend geluid wordt geproduceerd. In de volksmond heet de grote modderkruiper dan ook wel fluitaal of aalpieper. Opmerkelijk is het vermogen om te overleven in de bodem van drooggevallen wateren. Ingegraven in de modder kan hij zo wel een heel jaar overbruggen! De grote modderkruiper leeft in stilstaande of langzaam stromende wateren, zoals sloten, vennen, plassen en meanders.

Uitsluitend oude wateren
RAVON heeft onderzoek gedaan naar de verspreiding en achteruitgang van de grote modderkruiper in Nederland. Uit dit onderzoek komt ondermeer naar voren dat de verspreiding van de grote modderkruiper in Nederland sterk gebonden is aan de overstromingsgebieden van (voormalige) rivieren en beken. Hiernaast wordt de grote modderkruiper ook gezien in een aantal laagveengebieden. Belangrijke leefgebieden zijn onder andere te vinden in het Benedenrivierengebied, de Gelderse Poort, de voormalige IJsseldelta en laagveengebieden van Overijssel en Friesland.

Het analyseren van de verspreidingsgegevens in relatie tot historisch en actueel topografisch kaartmateriaal wijst erop dat de grote modderkruiper momenteel vrijwel uitsluitend voorkomt in oude wateren die aan grootschalige herinrichtingingrepen (ruilverkaveling) ontsnapt zijn. Dit duidt erop dat deze soort in het huidige landschap en bij het huidige waterbeheer vrijwel niet in staat is om nieuwe (natuur)gebieden te koloniseren.

Het rapport ‘Fossiel uit een dynamisch deltagebied’ behandelt de verspreiding en achteruitgang van de grote modderkruiper in Nederland vanuit een historisch perspectief en geeft aanbevelingen tot het behoud van deze soort.

Tekst en foto onder: Arthur de Bruin, RAVON
Foto boven: Jelger Herder, RAVON (www.digitalnature.org)