Zeldzaam: drie jaargangen zeekatten

Bericht uitgegeven door ANEMOON op zaterdag 25 juli 2009

De levenscyclus van de zeekat op de Nederlandse kust kent drie periodes. Rond deze tijd zijn de meeste jonge inktvisjes uit hun eitjes te voorschijn gekomen. In het najaar trekken ze naar de open zee om daar twee winters te blijven en volwassen te worden. In het daarop volgende voorjaar trekken ze terug naar de kust om zich hier voort te planten. Daarna sterven ze. Gedurende een korte periode in het jaar kunnen sportduikers tijdens hun duik drie jaargangen zeekatten waarnemen. En u snapt het al, dat zeldzame moment is nu aangebroken!

Ook dit jaar hebben kranten en televisie in het voorjaar ruimschoots aandacht besteed aan het voortplantingsspektakel van de zeekatten in onze kustwateren. Voor veel sportduikers vormt de periode eind april tot medio juni een jaarlijks hoogtepunt voor hun onderwater natuurbeleving. Als het kustwater tot circa 10-12 graden is opgewarmd keren de twee jaar oude zeekatten massaal terug naar de kust waar ze geboren zijn om zich hier voort te planten. Ze zijn dan maximaal 45 centimeter groot, waarbij de mannetjes net iets groter zijn dan de vrouwtjes.

Parende zeekatten in mei in de Oosterschelde

Alle energie wordt gestoken in het paringsritueel en het afzetten van de eitjes. Als ze daar mee klaar zijn, zit hun levenswerk er op en gaan ze dood. Gevoed door een dooierzak beginnen vervolgens de embryo's in met inkt afgedekte eitjes aan de ontwikkeling van een nieuwe generatie inktvissen.

Zeekat embryo in juni in de Oosterschelde

Mede afhankelijk van de stijging van de watertemperatuur komen na circa vier weken de eerste minuscule inktvisje uit de eitjes. Wat het uiterlijk betreft zijn ze anatomisch al volledig gevormd, maar verder zijn het slechts miniatuurversies van ongeveer één centimeter lengte.

Juveniele zeekat in juli in de Oosterschelde

Zich voedend met kleine schaaldieren en jonge visjes groeien ze gestaag en in het najaar trekken de dan 8-10 centimeter grote zeekatjes naar de open zee. Daar verblijven ze twee winters om als tweejarige volwassen dieren terug keren naar de kust, waar ze zich voort planten en vervolgens sterven. Dit is een jaarlijks terugkerend ritueel met als gevolg dat de meeste waarnemingen van tweejarige zeekatten beperkt blijven tot de periode april-juni en de periode juli-november gereserveerd is voor waarnemingen van jonge zeekatten.

Eenjarige zeekat in de juli in de Oosterschelde

Er is ook nog een zeer kleine groep éénjarige zeekatten die mogelijk niet naar open zee zijn getrokken en resident in onze kustwateren verblijven of mogelijk met de trek van de tweejarige dieren een jaar te vroeg op de kust zijn terug gekeerd. Dit lijkt echter slechts een zeer kleine populatie zeekatten te zijn. Maar door hen vormt de maand juli een unieke maar korte periode waarin tijdens één duik drie jaargangen zeekatten kunnen worden waargenomen. Iets wat slechts zelden gebeurt.
Op 18 juli van dit jaar hebben twee sportduikers in de buurt van Zierikzee zo’n zeldzaam moment mogen meemaken. Op één locatie, op circa 22 meter diepte werd een tweejarig vrouwtje van ongeveer 35 centimeter lengte aangetroffen dat belaagd werd door twee kleinere éénjarige mannetjes van circa 25 centimeter lengte. Het was duidelijk dat zij aan het paren waren, want de mannetjes vertoonden het typische zebra-achtige baltskleed en waren agressief ten opzichte van elkaar. Het vrouwtje had net verse eitjes afgezet. Of de eitjes ook succesvol bevrucht waren, is helaas niet waar te nemen. Op dezelfde locatie werden ook enkele piepkleine zeekatten gevonden die net uit het ei waren ontsnapt. Drie jaargangen zeekatten op één duik. Dat zie je zelden!

Tekst en foto’s: Peter H. van Bragt, Stichting Anemoon