Klein warkruid op de hei
FLORONBericht uitgegeven door stichting FLORON op dinsdag 21 juli 2009
Op de Renderklippen, een heidegebied tussen Epe en Heerde (Veluwe), is momenteel klein warkruid te vinden. Dit gebied bestaat uit een licht golvend terrein dat voornamelijk bedekt is met struikhei. Om de heide jong en vitaal te houden worden er regelmatig gedeelten geplagd. Op deze geplagde gedeelten kan klein warkruid uitstekend groeien. Je herkent deze parasiet aan de ragdunne rode woekerende stengeltjes. Op sommige plekken vind je slechts enkele draadjes, op andere plekken kan het wel een vierkante meter heide bedekken. Ook aanzienlijk grotere oppervlakken zijn mogelijk.
Dat die stengeltjes van klein warkruid (Cuscuta epithymum) rood zijn, heeft te maken met zijn parasitaire leefvorm. Wanneer deze plantjes in het voorjaar ontkiemen, bevat de kiem nog enig bladgroen. De kiemplanten gaan echter zo gauw mogelijk op zoek naar een waardplant, winden zich om de stengel en dringen met boorwortels het vaatstelsel van de gastheer binnen. Vanaf dat ogenblik is de plant een parasiet en ‘steelt’ hij zijn voedingsstoffen bij de waardplant. Eigen bladgroen is dan niet meer nodig. Vandaar die roze tot rode stengels. Hij kan zich nu optimaal ontwikkelen, vertakt zich, bloeit met kleine roze bloemetjes die in een soort bolletje bij elkaar staan en zet zaad. De zaadverspreiding gebeurt via water, of via de maag en uitwerpselen van dieren die van de waardplant eten.
Vroeger was klein warkruid algemeen in het zuidoostelijke deel van het land en in de duinen. Ook nu is het plantje behalve op de Veluwe nog wel te vinden in heideterreinen in andere provincies. Doordat geschikte heideterreinen in de loop van de 20e eeuw in rap tempo zijn verdwenen, is klein warkruid zo hard achteruit gegaan, dat hij momenteel als ‘kwetsbaar’ op de Rode Lijst is opgenomen.
Een oude naam voor klein warkruid is duivelsnaaigaren (op z’n Veluws: duvelsnèigoarne). Als je de betekenis van zo’n naam op je laat inwerken, bedenk je dat men vroeger iets vreemds, opvallends of onverklaarbaars al gauw aan de duivel toeschreef. Men wilde er liefst zo weinig mogelijk mee te maken hebben. En als je de foto bekijkt, lijkt het plantje dan niet precies op een niet meer te ontwarren kluwen garen? Al kennen we ook dat bijna niet meer!
Tekst: Egbert de Boer, FLORON
Foto’s: Hetty Verstraaten (overzicht) en Mariet van Gelder (detail)