Inventarisatie knoflookpad met onderwatermicrofoon

Bericht uitgegeven door RAVON op maandag 30 maart 2009

In het voorjaar van 2008 heeft RAVON voor het eerst en met succes een onderwatermicrofoon gebruikt als hulpmiddel bij het opsporen van roepende knoflookpadden. Dit jaar zullen enkele oude vindplaatsen opnieuw worden geïnventariseerd met behulp van onderwatermicrofoons, in de hoop de knoflookpad daar te (her)ontdekken.

De knoflookpad roept onder water. Boven water is dit geluid heel zacht en het vraagt ervaring om het op te merken. Omdat het zo’n zacht geluid is spelen omgevingsfactoren een grote rol bij het daadwerkelijk horen van roepende dieren. Dit maakt het bijvoorbeeld onmogelijk om bij een plas met knoflookpadden in de buurt van een snelweg roepende dieren met “het blote oor” waar te nemen. Ook is het lastig om de roep te horen met winderig weer omdat er dan teveel omgevingsruis ontstaat. In dergelijke situaties ben je genoodzaakt om ideale omstandigheden zoals windstil weer af te wachten. Dit is jammer omdat de knoflookpad over het algemeen maar een roepperiode van ongeveer twee weken heeft. Als de weersomstandigheden niet meezitten moet je weer een jaar wachten.

Gerichter inventariseren
Bij diep water lijkt het verder onmogelijk om de dieren zonder hulpmiddelen te horen. Uit een onderzoek, dat in de omgeving van Berlijn is uitgevoerd, bleek dat knoflookpadden, die op een diepte van 1 meter of meer roepen, op de kant niet meer te horen zijn. Met behulp van een onderwatermicrofoon heb je veel minder last van omgevingsfactoren en diep water, waardoor je veel gerichter kunt inventariseren.

Het geluid van de knoflookpadden klinkt door de onderwatermicrofoon hetzelfde als boven water, maar dan een stuk harder! Luister maar eens naar het geluidsfragment op de RAVON-website. Wel zijn er, ook bij gebruik van een onderwatermicrofoon, grote verschillen per watertype. In vegetatiearme wateren draagt het geluid vrij ver. In vegetatierijke wateren zoals moerassen met veel plantengroei en een dikke zachte bodem moet de microfoon elke paar meter in het water gedompeld worden omdat het geluid snel gedempt wordt.

Grotere kansen
Met behulp van de onderwatermicrofoon is de kans om knoflookpadden te horen dus aanzienlijk groter. Zo werden er bij een water in midden-Limburg met het blote oor twee roepende dieren waargenomen. Met behulp van de microfoon bleek het om 4 tot 6 dieren te gaan. In Gelderland werden in vier wateren op de Veluwe op een avond roepende knoflookpadden gehoord. In drie ervan werd met het blote oor niets gehoord.

Meest bedreigde amfibie
De knoflookpad is een van de meest bedreigde amfibieën in Nederland. De landelijke populatie van de knoflookpad is na 1950 sterk achteruitgegaan. Deze trend zette zich na 1980 voort. Het aantal bezette wateren waar de knoflookpad zich voortplant is flink teruggelopen, en ook het aantal populaties is dramatisch afgenomen.

De knoflookpad is ongetwijfeld het meest moeilijk te inventariseren amfibie in Nederland, vanwege zijn verborgen leefwijze in alle stadia van zijn levenscyclus. Hierdoor bestaat de kans dat de soort her en der over het hoofd wordt gezien. RAVON is dus van plan enkele oude vindplaatsen nu opnieuw te inventariseren met behulp van onderwatermicrofoons.

Tekst: Jöran Janse (RAVON)
Foto: Jelger Herder (RAVON, www.digitalnature.org)