Muizen, hamsters, herten en zwijnen in de winter

Bericht uitgegeven door de Zoogdiervereniging op maandag 19 januari 2009.

Hoe gaan onze inheemse zoogdieren met de winterse situatie om? Een aantal soorten zoogdieren heeft het minder makkelijk in tijden van sneeuw en ijs. Andere soorten daarentegen zijn goed aangepast aan het winterseizoen. In dit natuurbericht informatie over hoe muizen, hamsters, spitsmuizen, herten en zwijnen de winter doorkomen. 

Muizen
Muizen verschillen in de manier waarop ze de winter doorkomen. De in Zuid-Limburg voorkomende hazelmuis en eikelmuis behoren tot de familie van de slaapmuizen. Deze naam is ontleend aan de langdurige winterslaap die deze dieren houden. Voor zowel de hazelmuis als de eikelmuis duurt deze van oktober tot in april. Een aantal soorten muizen bouwt een voedselvoorraad op om in de winter van te kunnen leven. Veldmuizen en bosmuizen leggen bijvoorbeeld ondergrondse voorraadkamers aan die onder andere worden gevuld met zaden en stukjes stengel van planten.

Hamster
Een meer extreem voorbeeld van het aanleggen van een voedselvoorraad is de hamster. Dit in Nederland alleen in zuidelijk Limburg voorkomende knaagdier, kan voedselvoorraden aanleggen tot wel 15 kilo aan toe, waarbij vooral graankorrels worden opgeslagen. In vroegere tijden kon het gebeuren dat mensen in tijden van hongersnood deze voedselvoorraden leeghaalden om zelf op te eten.

Spitsmuizen
Spitsmuizen blijven de hele winter actief. In periodes van strenge vorst hebben deze dieren het erg moeilijk doordat hun voedsel – insecten en andere kleine ongewervelde diertjes – niet of nauwelijks beschikbaar zijn. Dat leidt er toe dat er in de winter onder spitsmuizen veel sterfte plaatsvindt. Sneeuw is voor veel muizen overigens niet echt een probleem. Een sneeuwlaag beschermt ze juist tegen roofdieren en vormt ook een isolatie tegen lage temperaturen.

Herten en zwijnen
Grotere dieren als herten en wilde zwijnen kunnen in de winter meestal nog wel aan voedsel komen. Wel is het voedselaanbod kariger dan in de zomer en herfst doordat bijvoorbeeld grassen een groot deel van hun voedselwaarde verloren hebben en eikels, beukennootjes en wortelstokken opraken. De dieren hebben zich aan deze situatie aangepast en bouwen in de nazomer en herfst een flinke vetreserve op. Daarnaast krijgen de dieren ook een dikke wintervacht, die extra goed isoleert tegen kou. Als er een dik pakket sneeuw ligt kunnen herten niet meer bij het eronder aanwezige gras komen, en moeten ze hun vetvoorraad aanspreken.

Tekst: Rob Koelman, Zoogdiervereniging, www.zoogdiervereniging.nl
Foto's Eikelmuis (boven) en hamster (onder): Rollin Verlinde, www.vildaphoto.net