Gewone zeesterren met 5, 6, 7 en zelfs 9 armen

Bericht uitgegeven door stichting Anemoon op vrijdag 7 november 2008

Op 2 november 2008 vonden sportduikers een uiterst zeldzame en daarmee hele bijzondere gewone zeester. In de Oosterschelde, aan de noordzijde van de Zeelandbrug, is een gewone zeester met NEGEN armen gefotografeerd. Voor zover nu bekend is bij de Stichting Anemoon zijn daar nog niet eerder meldingen van gemaakt.

Foto 1. Negenarmige zeester

Zee-egels en zeesterren hebben een gemeenschappelijk bouwplan. Een van de karakteristieke kenmerken daarvan is dat zij een vijfstralige symmetrie bezitten. Bij alle Nederlandse zeesterren heeft dit tot gevolg dat ze allemaal vijf armen bezitten. Of zijn er meer………?

Op de Nederlandse kust komen zes soorten zeesterren voor. De grootste en zeer algemene soort is de gewone zeester, Asterias rubens. Wie kent hem niet? Hij kan tot circa 50cm groot worden en komt algemeen in al onze kustwateren voor. Sportduikers komen hem tegen bij elke duik die ze in zout water maken. Deze oranje zeesterren spoelen, zeer regelmatig aan op het strand. Dus voor strandjutters en –wandelaars is het ook een bekende verschijning.

Foto 2. Vijfarmige zeester

Ook met algemeen voorkomende en hele gewone soorten kan de natuur ons soms aangenaam verrassen. Heel af en toe worden er gewone zeesterren gevonden met ZES armen.

Foto 3. Zesarmige zeester

Een foutje van de natuur? Nog zeldzamer zijn waarnemingen van zeesterren met ZEVEN armen. In de literatuur zijn zelfs zeldzame exemplaren met acht armen vermeld. En deze week dus een uniek exemplaar met NEGEN armen.

Foto 4. Zevenarmige zeester

Hoe kunnen we deze zeldzame afwijkende zeesterren verklaren? Zeesterren kunnen makkelijk ten prooi vallen aan jagers zoals krabben. Bij zo een aanval is het mogelijk dat een dier het overleeft en slechts één of enkele armen verliest als voedsel voor zijn belagers. Vervolgens kunnen de verloren armen vervangen worden door nieuwe. Bij die regeneratie kan het voorkomen dat er twee, in plaats van één arm, terugkomen op de plaats waar er slechts één verloren is gegaan. Zo ontstaat er een zeester met zes armen. Meestal zijn die geregenereerde armen kleiner en afwijkend van vorm ten opzichte van de originele armen waar hij of zij mee geboren is. Op de foto van de negenarmige gewone zeester is zo’n kleinere arm te zien. Maar er zijn waarschijnlijk ook genetische mutaties die er voor zorgen dat gewone zeesterren met meer dan vijf armen worden geboren. In deze gevallen zijn alle armen gelijk van grootte. Deze bijzondere zeester is mogelijk het resultaat van zowel een mutatie als foutieve regeneratie van verloren armen.. Er worden ook wel eens zeesterren met vier armen gevonden. Het is opvallend dat wij nog geen waarnemingen hebben ontvangen van de andere soorten Nederlandse zeesterren met een afwijkend aantal armen. Mogelijk komt dit omdat ze minder opvallen, zijn bij die soorten mutanten nog zeldzamer, of is hun regeneratie vermogen beter georganiseerd?

Tekst: Peter H. van Bragt, Stichting Anemoon
Foto’s: Peter H. van Bragt en Rob Maller, Stichting Anemoon