Hooikoortsplant ambrosia bloeit ongemerkt in tuin

Bericht uitgegeven door De Natuurkalender op donderdag 11 september 2008.

De afgelopen dagen zijn bij De Natuurkalender diverse waarnemingen van ambrosia binnen gekomen. Ook zijn de eerste ambrosiapollen van dit jaar aangetroffen in de twee pollenvallen van Nederland. Het is zeer waarschijnlijk dat de hooikoortsplant ambrosia momenteel in een groot aantal tuinen in Nederland in bloei staat. Het Nederlandse publiek is zich echter nog niet bewust van de risico’s die deze plant oplevert voor hun gezondheid. Het Natuurkalender programma roept op om vindplaatsen te melden op www.natuurkalender.nl en de plant te verwijderen. Vandaag start in Budapest de eerste internationale ambrosiaconferentie waaraan De Natuurkalender deelneemt.

Het stuifmeel of pollen van de ambrosia (Ambrosia artemisiifolia) is wereldwijd een van de sterkste veroorzakers van hooikoorts. De plant breidt zich in Europa vanuit het zuidoosten uit naar westelijke en noordelijkere gebieden. Een deel van de uitbreiding wordt veroorzaakt door het gebruik van verontreinigde zaadmengsels. Ook de stijging van de temperatuur wordt als mogelijke oorzaak van de uitbreiding genoemd.

Sinds de ontdekking van grote aantallen ambrosiaplanten in een berm in het centrum van Wageningen in september 2005 heeft het landelijke Natuurkalender programma het publiek opgeroepen om waarnemingen van ambrosia te melden op www.natuurkalender.nl. Uit de meldingen blijkt dat de plant door het hele land wordt aangetroffen (zie figuur 1). In 80% van de gevallen gaat het om waarnemingen in de tuin. De plant wordt dan vaak aangetroffen bij de voederplaats voor vogels of bij het kippen- of konijnenhok. Dit is een duidelijk aanwijzing dat de plant via zaadmengsels ons land binnen komt. Dertien procent van de waarnemingen werd gedaan in bermen en 7% in de vrije natuur. 

2007		2008

Figuur 1: Locaties waar ambrosiaplanten in 2007en 2008 gesignaleerd zijn.

Ambrosiameldingen dit jaar
Ook dit jaar zijn er al diverse meldingen van ambrosiaplanten in tuinen en bermen binnen gekomen (zie figuur 1). De ingezonden foto’s geven aan dat de planten zich goed hebben kunnen ontwikkelen (zie figuur 2) . Ambrosia is een kortedag plant wat betekent dat de groei sneller gaat als de dagen korter worden. Nu de dagen korter worden, de temperatuur nog zeer hoog is en de vorst uitblijft kunnen de planten nog flink doorgroeien. De vrees is dat ambrosia zich, mede door de stijgende temperaturen en daarmee het langere groeiseizoen, in ons land in de komende jaren gaat uitbreiden en daarmee meer gezondheidsklachten gaat veroorzaken. Extra vervelend is dat de plant pas na de grassen bloeit (tot nu toe de belangrijkste veroorzaker van hooikoorts) waardoor het hooikoortsseizoen met mogelijk anderhalf tot twee maanden opgerekt kan worden.

Foto B. Kruizinga		Foto: L. Schraverus (ambrosia rechts naast bloeiende plant)		Foto: D. van Pijkeren

Figuur 2: Foto’s van waarnemers in 2008.

Eerste pollen gesignaleerd
Het aantal pollen dat in de lucht wordt aangetroffen is de afgelopen jaren nog beperkt gebleven. Sinds 26 augustus zijn er in het Elkerliek ziekenhuis in Helmond 8 pollen geteld (zie figuur 3). Het Leids Universitair Medisch Centrum trof afgelopen week pas voor het eerst ambrosiapollen in de pollenvanger aan. De concentraties zijn nog zeer laag maar ambrosiapollen zijn zeer sterk allergeen. Dit betekent dat ze snel hooikoortsklachten veroorzaken. Al bij 6 tot 10 pollen per kubieke meter kunnen matige hooikoortsklachten ontstaan. Meer dan 10 pollen per kubieke meter geldt als een groot aantal dat vergelijkbaar is met meer dan 49 graspollen per kubieke meter. Ervaringen uit Frankrijk en de Verenigde Staten laten zien dat 10% van de mensen gevoelig is voor ambrosiapollen. Een kwart van die 10% kan als gevolg van blootstelling aan ambrosiapollen heftige astmaklachten ontwikkelen. Onduidelijk is wat de gevolgen in Nederland zullen zijn.

Figuur 3: Dagelijks aantal getelde pollen door het Elkerliek ziekenhuis te Helmond.

Oproep locaties plant te melden
We vragen aan iedereen die de plant tegen komt deze te melden via de waarnemingspagina van www.natuurkalender.nl. We vragen mensen ook door te geven om hoeveel planten het gaat en waar de planten zijn aangetroffen. Let hierbij op dat het inderdaad om ambrosia gaat (zie figuur 4, klik op foto voor vergroting) en niet om bijvoet die op ambrosia lijkt. Bijvoet is goed te herkennen aan de zilveren kleur van de onderkant van het blad. De ambrosia daarentegen heeft een groene onderkant.

Bloemen ambrosia Klik op foto voor vergroting.		Close-up van de bloemen		Hele plant

Figuur 4: Foto’s van ambrosia (foto's: Arnold van Vliet).

Toekomstschets
In opdracht van de Plantenziektenkundige Dienst van het Ministerie van LNV maakt de Natuurkalender de komende maanden een toekomstschets waarin de mogelijke toekomstige ontwikkeling van de ambrosia in beeld wordt gebracht. Bij het tot stand komen van de toekomstschets wordt samengewerkt met stichting FLORON (www.floron.nl) en het Leids Universitair Medisch Centrum (www.lumc.nl).

Eerste internationale ambrosiaconferentie
Vandaag begint ook de eerste internationale conferentie over ambrosia in Budapest. Voor het eerst komen wetenschappers vanuit de hele wereld bij elkaar om de problematiek rond ambrosia te bespreken (http://www.nki.hu/ragweed/). Een medewerker van De Natuurkalender zal bij deze conferentie aanwezig zijn. Verder krijgt ambrosia ook aandacht binnen het EUPOL programma van de Europese Commissie (www.eupollen.eu).

Tekst: Arnold van Vliet, De Natuurkalender, Wageningen Universiteit

Meer informatie over ambrosia

• http://www.natuurkalender.nl/toepassingen/hooikoorts/ambrosia.asp
• Doorgeven waarnemingen
• Dagelijkse pollentellingen LUMC en Elkerliek ziekenhuis: http://www.natuurkalender.nl/toepassingen/hooikoorts/pollentellingen.asp