De wijngaardslak: liefde komt van twee kanten

Bericht uitgegeven op 15 mei 2008 door Alterra

Van mei tot en met juli zoeken de wijngaardslakken elkaar op om te paren. Rond deze tijd is het heel goed mogelijk dat je ergens een parend stelletje aantreft.

Onze grootste landslak is, net als de meeste weekdieren, zowel man als vrouw tegelijk (hermafrodiet). Hebben de partners elkaar eenmaal ontmoet, dan kan het liefdesspel wel 20 uur duren. Ze bevruchten elkaar wederzijds. Ongeveer een maand na de paring worden de eitjes gelegd, die na een paar weken uitkomen. In de herfst zoekt de wijngaardslak een beschutte plaats om te overwinteren en sluit hij de schelp met een kalkachtig dekseltje af. In maart komen ze weer tevoorschijn. De wijngaardslak komt verspreid in Nederland voor op kalkrijke, vochtige grond, vooral in Limburg, in de duinen of in sommige landgoedbossen.

De soort komt voor op bijlage 5 van de Europese Habitatrichtlijn; dat betekent dat de soort ‘niet aan de natuur mag worden onttrokken’. Een mooi eufemisme om paal en perk te stellen aan het verzamelen van wijngaardslakken voor consumptie. In Nederland is de soort beschermd onder de Flora- en faunawet en staat hij vermeld in tabel 1. Voor deze soorten geldt de lichtste vorm van bescherming, waarbij uitgangspunt is dat werkzaamheden het voortbestaan van de soort niet in gevaar mogen brengen.

Het betekent ook dat Nederland elke 6 jaar aan de Europese Unie moet melden hoe het nu gaat met de wijngaardslak. Ondanks het feit dat deze grote slak relatief gemakkelijk te herkennen is, weten we toch vrij weinig van deze soort. Specifieke kennis over het leefgebied ontbreekt waardoor er niet gericht naar de soort kan worden gezocht. Zo is er momenteel geen informatie over de landelijke verspreiding in 10x10 kilometerhokken voorhanden. Voor rapportage aan Brussel is het zelfs gewenst om informatie te hebben op kilometerhok-niveau. Het ontbreekt dus aan kennis over de mogelijke voor- of achteruitgang van de soort en het toekomstperspectief. Op de Rode Lijst staat de wijngaardslak vermeld als ‘kwetsbaar’. De landelijke staat van instandhouding, de Europese norm voor hoe het met een soort gesteld is, is momenteel ingevuld als ‘onbekend’ omdat goede gegevens over de populatieomvang en het toekomstperspectief van de soort ontbreken.

De verwachting is dat er genoeg vrijwilligers te vinden zullen zijn die de soort willen monitoren via telroutes. De soort is immers goed te herkennen en tellen. Veel waarnemingen worden nu al doorgegeven via waarneming.nl en telmee.nl.

Meer weten over wijgaardslakken? Kijk op de website van de Stichting Anemoon. In het rapport Monitoring van Natura 2000 soorten is meer te lezen over de monitoring van Habitatrichtlijnsoorten. Dit project wordt uitgevoerd in het kader van het Beleidsondersteunend Onderzoek als Wettelijke Onderzoekstaak binnen het programma i.o. Informatievoorziening natuur.

Tekst: Mirjam Broekmeyer, Alterra
Foto’s: Fabrice Ottburg, Alterra