Sinds de eerste waarneming in 2007 zijn Chinese moerasslakken in Nederland inmiddels op tientallen plekken aangetroffen. De vindplaatsen liggen verspreid over het land en zijn niet duidelijk met elkaar verbonden via water. De soort is dus meerdere keren in de natuur uitgezet.
De opmars van de Chinese moerasslak blijft niet beperkt tot Nederland. Ook in andere Europese landen is de soort gevonden. Recent zijn meldingen gedaan in België, Duitsland, Spanje en Groot-Brittannië.
Oorzaak
Oorspronkelijk komen Chinese moerasslakken voor in Azië in zoet water. De exoot is naar Nederland gehaald voor de aquarium- en vijverhandel. Het is een aantrekkelijke soort voor hobbyisten, omdat het eetgedrag van de slak de helderheid van water in een aquarium of vijver kan bevorderen. De slakken eten namelijk algen en bacteriën door oppervlakten te begrazen en het water te filteren. De keerzijde van Chinese moerasslakken is dat er snel te veel komen omdat de vrouwtjes levendbarend zijn en – ook zonder mannetjes – veel nakomelingen krijgen.
Eigenaren die het aantal slakken in hun aquarium of vijver willen verminderen, zien het vrijlaten van de dieren in een watertje in de buurt soms als een logische stap. Maar het uitzetten van dieren is verboden omdat dit schade kan toebrengen aan de natuur.
Hoge dichtheden van de Chinese moerasslak in het water van de Eijsder Beemden in Limburg (Bron: Frank Collas)
Risico voor Nederland
De Chinese moerasslak is een risico voor de natuur in Nederland. De slak plant zich snel voort en één vrouwtje kan al een populatie stichten. In Nederland komen grote aantallen voor in Zuid-Limburg, Zuid-Holland en Gelderland. Bijvoorbeeld langs de Maas in Zuid-Limburg in de Eijsder Beemden. Daar kwamen in 2018 naar schatting enkele tienduizenden tot honderdduizenden exemplaren voor.
Bij deze hoeveelheden kan de Chinese moerasslak invloed hebben op de omgeving. Hij voedt zich met algen en bacteriën waardoor inheemse mosselen en slakken minder voedsel overhouden en een kleinere kans op overleving hebben. Ook kan het eetgedrag de samenstelling van bacteriële gemeenschappen veranderen en de groei van algen en bacteriën beïnvloeden.
Daarnaast kunnen Chinese moerasslakken effecten hebben op bouwwerken die door mensen in wateren zijn geplaatst, zoals waterinlaatpijpen. Via deze buizen gaat zoetwater naar installaties toe voor koeling of andere doeleinden. Door de grote en sterke slakkenhuizen van de Chinese moerasslak kunnen deze buizen verstopt raken.
Als een Chinese moerasslak eenmaal een populatie heeft gevormd in een plas of sloot, is volledige verwijdering praktisch onmogelijk.
Advies
Vanwege de risico’s adviseert bureau Risicobeoordeling & onderzoek (BuRO) van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit om maatregelen te nemen om introducties en verdere verspreiding van de Chinese moerasslak tegen te gaan.
Meer aquariumslakken vormen risico
De Chinese moerasslak is niet de enige zoetwaterslak die een risico vormt, zo blijkt uit onderzoek van de Radboud Universiteit. Er zijn in Nederland veertien andere soorten uitheemse zoetwaterslakken aangetroffen in de natuur. Van de helft is bekend dat ze in aquaria of vijvers worden gehouden. Drie daarvan vormen een hoog risico voor de biodiversiteit: Chinese schijfhoren (Gyraulus chinensis), Amerikaans schijfhoorntje (Gyraulus parvus) en Jenkins’ waterhoren (Potamopyrgus antipodarum). Drieëndertig andere slakkensoorten worden ook verhandeld, maar zijn (nog) niet waargenomen in Nederlandse wateren.
Wat kun je doen?
Voorkom vestiging en verspreiding van Chinese moerasslakken en andere zoetwaterslakken. Leeg je aquarium of vijver niet in de natuur!
Dankzij meldingen van waarnemingen in de natuur is nu bekend dat de Chinese moerasslak aan een opmars bezig is. Daarom is melding doen essentieel. Een artikel van Stichting ANEMOON op Nature Today geeft meer informatie over hoe de slak te herkennen is. Meldingen zijn welkom op bijvoorbeeld Waarneming.nl.
Meer informatie
- Advies van BuRO over de Chinese moerasslak.
- Rapport Risicobeoordeling Chinese moerasslak.
- Managementanalyse Chinese moerasslak.
- Rapport Risicoscan zoetwatermollusken.
Tekst: Lisette de Hoop, NVWA en Frank Collas, Radboud Universiteit
Foto’s: Frank Collas (leadfoto: Chinese moerasslakken verzameld in de Eijsder Beemden in Limburg)