Buitenlandse elzen bloeien: pollen in de lucht

Bericht uitgegeven door De Natuurkalender op woensdag 21 januari 2009.

Het aantal pollen dat door het Leids Universitair Medisch Centrum geteld wordt begint iets op te lopen. Het zijn vooral elzenpollen die nu door de lucht zweven. De elzenpollen zijn niet afkomstig van onze ‘eigen’ zwarte els maar van diverse buitenlandse soorten. Mensen die hooikoortsklachten van de els krijgen kunnen dus al de eerste klachten verwachten.

Halverwege januari en het aantal pollen in de lucht neemt weer toe (zie Figuur 1). Voor mensen die gevoelig zijn voor elzenpollen is het hooikoortsseizoen dus weer geopend. Dat het zo vroeg is heeft niets te maken met klimaatverandering. De reden voor de vroege pollen zijn de vele buitenlandse soorten elzen die in ons land zijn aangeplant. In totaal worden wel meer dan 30 soorten elzen in ons land langs wegen en straten en in parken aangeplant. Deze vaak uit zuidelijkere landen afkomstige soorten reageren anders op daglengte en temperatuur dan onze ‘eigen’ els, de zwarte els. De buitenlandse elzen bloeien zelfs later dan we de afgelopen jaren gezien hebben. Sommigen kunnen ook al net voor kerst in bloei komen en hun pollen verspreiden. Door de koude weken hebben veel bomen daar nog even mee gewacht. Het aantal vroege pollen is meestal nog beperkt in verhouding tot wanneer de zwarte els in bloei komt.

Figuur 1: Dagelijks aantal getelde elzenpollen (rode lijn) door het Leids Universitair Medisch Centrum (Bron: www.natuuurkalender.nl). De grijze balken geven de wekelijkse gemiddelde pollenconcentratie in de jaren 90 weer.

Van alle elzen komt alleen de zwarte els van oorsprong in Nederland voor. Het is een algemene soort in Nederland. Hij is familie van de berk en wordt vooral veel gevonden aan waterkanten en op moerassige plaatsen. Deze standplaatsen hebben vaak een laag stikstofgehalte. Stikstof, essentieel bij de groei, betrekt de plant van bacteriën in de wortels. Deze halen het op hun beurt weer uit de lucht. De zwarte els bloeit normaal gesproken vanaf begin februari. Dan pas zullen bij goede weersomstandigheden de grote aantallen elzenpollen in de lucht aangetroffen worden.

Naast elzenpollen kunnen momenteel ook hazelaarpollen in de lucht zweven. Net voor de koude periode kwamen enkele hazelaars al in bloei te staan. Door de vorst zijn de bloemen echter bevroren en produceren ze niet of nauwelijks pollen meer.

Tekst: Arnold van Vliet, De Natuurkalender
Foto's: Paul Busselen K.U. Leuven

Pollentellingen van het Leids Universitair Medisch Centrum zijn te volgen op www.natuurkalender.nl.