Tot tien procent eikenprocessierupsen uit ei voor vorstperiode

Bericht uitgegeven door het Eikenprocessierups Kenniscentrum [land] op [publicatiedatum]

De zeer hoge temperaturen in december en de eerste weken van januari hebben ertoe geleid dat in Zuid-Holland nog voor de vorstperiode tot tien procent van de eikenprocessierupsen uit het ei zijn gekomen. Door het gebrek aan voedsel hebben de uitgekomen rupsjes het niet overleefd. De recente vorstperiode heeft echter geen invloed gehad op de eitjes die dicht zijn gebleven. Er blijven nog genoeg eipakketjes over om komend seizoen op grote schaal overlast te veroorzaken. Bij een normaal temperatuurverloop verwachten we dat de eikenprocessierupsen rond 9 april uit het ei gaan komen. Rond 19 mei krijgen ze dan de eerste brandharen.

Eikenprocessierupsen overwinteren als ei. Normaal gesproken komen de rupsen rond het begin van april uit het ei. Dit is ook het moment waarop de eerste zomereiken de knoppen laten schuiven en later hun bladeren ontplooien en er dus voldoende voedsel is voor de jonge rupsen. De rupsen bepalen hun uitkomstdatum voor een groot deel op basis van de ontwikkeling van de temperatuur.

De aanhoudende lentetemperaturen in december en de eerste weken van januari hebben een deel van de eikenprocessierupsen op het verkeerde been gezet. Uit een inspectie van eipakketjes en eikenbomen in Zuid-Holland blijkt namelijk dat tot tien procent van de eitjes al uitgekomen was voor de recente vorstperiode. Daar zijn verschillende aanwijzingen voor. Er zijn lege eipakketjes aangetroffen waarbij de binnenkant van het eitje nog wit-opaalkleurig was.

Ook werden er geen algen of mijten aangetroffen. Lege eitjes van vorig jaar zijn bruin van binnen als gevolg van stof. Op diverse lege eipakketjes en op nabij gelegen takken werden verse spinsels aangetroffen wat duidt op recente activiteit van rupsen. Verder werden er grote aantallen aangevreten eikenknoppen gezien. Aan de top van een eikentakje, op een dor blad, werd zelfs nog een klein dood rupsje gevonden. Het rupsje was mager wat er op duidt dat hij lang zonder eten heeft doorgebracht. Blijkbaar waren de eikenknoppen, die nog volledig in winterrust waren, onvoldoende voedzaam om de rupsen te voeden. Het is nog onduidelijk of ook in andere delen van Nederland al eitjes uit het ei zijn gekomen.
De vroeg uitgekomen eitjes zijn waarschijnlijk gelegd door de vlinders die in 2011 al in het begin van juli begonnen te vliegen. Door het uitzonderlijk warme en droge voorjaar vlogen de eerste vlinders al zeer vroeg.

Overlast blijft
Het feit dat mogelijk al tien procent van de eipakketjes is uitgekomen betekent niet dat de overlast van de eikenprocessierups dit jaar minder zal zijn. Er blijven nog voldoende eitjes over. In principe zijn de leefomstandigheden gedurende het rupsstadium in het warme en droge voorjaar vorig jaar zeer gunstig geweest. Verder laten experimenten met de nog gesloten eitjes zien dat de rupsjes die op de lente zitten te wachten nog gezond zijn en geen last hebben gehad van de strenge vorstperiode. Na een geforceerde blootstelling aan hoge temperaturen bleken alle eitjes uit te komen.

Continue monitoring ontwikkeling rupsen
Het Eikenprocessierups Kenniscentrum verwacht dat rond 9 april de eerste eikenprocessierupsen uit het ei gaan komen. De eerste bladontplooiing van de eiken wordt een paar dagen later verwacht. Als de temperatuur de komende weken hoog blijft zullen deze data nog naar voren gaan schuiven. Experts van het Kenniscentrum en van de elf vestigingen van Pius Floris Boomverzorging en Advies en Timmerman Groenvoorziening houden dit jaar voor het eerst nauwgezet bij wanneer de eitjes uitkomen en wanneer de rupsen vervellen naar een volgend stadium. Op basis van deze informatie brengt het Kenniscentrum gedurende het seizoen diverse adviezen naar buiten over wanneer welk beheer uitgevoerd moet/kan worden (bijvoorbeeld start en einde van spuiten). Naast de ontwikkeling registreren de experts ook de plaatsen waar zeer grote aantallen eikenprocessierupsen worden aangetroffen, de zogenaamde hotspots.

Vanaf 1 maart stelt het Kenniscentrum een interactief gedeelte van de website www.eikenprocessierups.info open waar mensen die in hun werk te maken hebben met de eikenprocessierups (bijv. gemeentes, groenbeheerders) kennis en informatie kunnen uitwisselen.

Tekst: Silvia Hellingman Biocontrole Onderzoek en Advies, Arnold van Vliet, De Natuurkalender, Wageningen University, Henry Kuppen, Kuppen Boomverzorging BV, Jan Buijs en Ronald Jelsma, GGD Amsterdam; Henk Jans, arts Maatschappij en Gezondheid, Medische Milieukunde.
Foto’s: Silvia Hellingman, Biocontrole Onderzoek en Advies