Tienduizenden trekkende heidelibellen

Er worden op allerlei plekken in Nederland trekvogels geteld, maar vogels zijn niet de enige dieren die trekken. Trekkende insecten vallen over het algemeen minder op, maar ze doen dit ook zeker. Van sommige vlinders, zoals de distelvlinder, is dit wel bekend, maar ook sommige soorten zweefvliegen en hommels kunnen trekken. Insecten vermijden ook vaak het oversteken van grote waterlichamen en volgen de kust waarbij ze op dezelfde manier gestuwd raken als landvogels. Op trektelposten voor vogels worden soms dan ook veel trekkende insecten gezien.

50.000 libellen

Op 28 augustus was het warm en zonnig met een noordelijke wind met een snelheid van 20 tot 25 kilometer per uur, prima weer voor vogels die weer naar het zuiden willen. Op diverse plekken in Zeeland zijn echter ook grote aantallen heidelibellen gezien. Bij Dishoek zijn duizenden heidelibellen gemeld door Hans Kuipers. Mayro Pattikawa die op trektelpost De Nolle bij Vlissingen stond heeft in tussenpozen ruim 23.000 heidelibellen geteld. Extrapolerend naar de hele periode van 8:00 tot 15:00 uur moeten het meer dan 50.000 dieren geweest zijn. In dit filmpje krijg je een goede indruk van dit spektakel. Het betreft voor veruit het grootste deel bruinrode heidelibellen, al kunnen er best een paar andere soorten heidelibellen tussen gezeten hebben. De trekkende heidelibellen werden geteld met een handteller. Iedere klik in het filmpje is een langsvliegende heidelibel.

Trekgedrag versus zwerven

Trekgedrag van de bruinrode heidelibel is vaker beschreven. Juist in de late zomer en herfst kan deze soort in groepen vliegend naar het zuiden gezien worden. Dat gebeurt vooral in bergpassen en aan de kust. In 2018 is dit ook gezien bij de Veerse Gatdam. Juist dat ze allemaal naar het zuiden vliegen, maakt dat het trekgedrag is en dat is fundamenteel anders dan het ongerichte zwerfgedrag dat we meestal zien. Zwerven gebeurt ook vaak door jonge dieren en trekkende heidelibellen zijn juist allemaal vrijwel zonder uitzondering volwassen.  

Oorzaken zijn onbekend

Wat er precies achter dit trekgedrag zit, is nog steeds onbekend. Een theorie is dat ze naar het zuiden gaan om langer hoge temperaturen te hebben en zich dus langer voort kunnen planten, maar bruinrode heidelibellen vliegen in Nederland ook tot ver in de herfst. Een ander idee is dat het veroorzaakt wordt door parasieten, maar waarom ze dan gaan trekken is ook niet duidelijk. De meeste waarnemingen van trekkende heidelibellen zijn doorgaans in september of oktober, dus het zou de komende weken zomaar nog een keer kunnen gebeuren.

Tekst: Roy van Grunsven, De Vlinderstichting
Foto’s: Kars Veling; Roy van Grunsven