Koele juni beperkte muggenoverlast, nu vergelijkbaar met vorig jaar

Via Muggenradar.nl vragen we sinds 2020 het Nederlandse publiek om wekelijks de mate van muggenoverlast door te geven voor de periode van juli tot en met september. Dit is de periode waarin de steekmuggenpopulatie normaal gesproken piekt. Door gegevens van verschillende jaren met elkaar te vergelijken kan onderzocht worden hoe het weer invloed heeft op deze ontwikkeling.

Het recordwarme en extreem natte voorjaar verliep optimaal voor de ontwikkeling van muggen. Het was daarmee de basis voor een muggenrijke zomer met mogelijk veel muggenoverlast. De zomer begon echter met een koele juni. De gemiddelde temperatuur kwam uit op 15,8 °C. Het was daarmee duidelijk koeler dan de junimaanden in voorgaande jaren en heeft waarschijnlijk de ontwikkeling van steekmuggen afgeremd. Vorig jaar was juni nog recordwarm met een gemiddelde van 19,4 °C. In tegenstelling tot vorig jaar juni viel er dit jaar wel voldoende neerslag om broedplaatsen gevuld te houden. Een analyse van de meldingen van de mate van overlast laat zien dat de muggenoverlast in de tweede helft van juli snel opliep. Begin juli had ongeveer 40 procent van de respondenten overlast. Eind juli was dat opgelopen naar 69 procent, zoals te zien in onderstaande figuur. De extreme droogte van juni 2023 resulteerde in een afname van overlast in dezelfde periode. Momenteel lijkt het erop dat beide jaren eenzelfde mate van overlast vertonen en lijkt er geen sprake van extreme overlast. 

Op warme dagen meer overlast

Naast de langetermijneffecten van het weer op de groei en ontwikkeling van steekmuggenlarven, heeft ook het actuele weer een sterke invloed op de mate van overlast. Koele, winderige en regenachtige dagen leveren minder overlast op dan zwoele, warme en windstille dagen, ook al zijn de absolute aantallen muggen gelijk. De vliegactiviteit is dus afhankelijk van het weer. Indien de temperatuur de komende weken hoog is, kan de mate van muggenoverlast verder toenemen.

De mate van overlast wordt daarnaast ook bepaald door menselijk gedrag. Met veel waterhoudende bakjes en potjes in de tuin, in combinatie met openstaande ramen zonder horren, zijn de aantallen muggen binnenshuis, en daarmee dus de mate van overlast, waarschijnlijk groter. Het is dus aan te raden om ook de komende weken de waterbakjes rondom het huis elke twee weken leeg te gooien.

Op jacht naar Culex-muggen

Gegevens die via Muggenradar.nl verzameld worden, bieden een goed overzicht van de mate van overlast. Deze gegevens worden onder andere vergeleken met resultaten zoals die op verschillende locaties in Nederland uit muggenvallen worden verkregen. Zo krijgen we een vollediger inzicht in de effecten van weer en klimaat op de opbouw van muggenpopulaties.

Wat we echter minder goed in beeld hebben, is waar en hoe steekmuggen de winter doorkomen. Als onderdeel van het One Health PACT-project is daarom de afgelopen jaren verdiepend onderzoek gedaan naar de ecologie van de huissteekmug in de winter. Daarbij zijn muggen verzameld op verschillende overwinteringslocaties, zoals de bunkers van de Nieuwe Hollandse Waterlinie, evenals kelders en andere beschutte, donkere plekken. Hieruit werd duidelijk dat overwinterende muggen ongeveer de helft van hun vetreserves verbranden. Het is nog onduidelijk of dit veel of weinig is. Te hoge wintertemperaturen zouden insecten in winterrust kunnen verzwakken omdat ze te veel energie verbranden, doordat hun lichaamstemperatuur te hoog is, en daardoor kwetsbaarder worden voor bijvoorbeeld schimmels. Of ook steekmuggen bij warme winters sneller door hun energiereserves heen gaan en hierdoor verzwakken, is nog onduidelijk.

In de stad meer muggen die voorkeur hebben voor mensenbloed

Daarnaast bleek uit de door het Nederlandse publiek ingestuurde muggen (en dat waren er meer dan 6000!) dat stedelijke gebieden relatief meer te maken hebben met steekmuggen van het molestus-biotype van de huissteekmug dan van het pipiens-biotype. Aangezien dit biotype een voorkeur heeft voor zoogdierbloed, terwijl het pipiens-biotype voorkeur heeft voor vogelbloed, is de overlast in stedelijk gebied dus ook iets groter.

Het onderzoek aan Wageningen University & Research is onder andere uitgevoerd door promovendus Rody Blom. Op woensdag 28 augustus heeft Blom zijn proefschrift verdedigd, getiteld ‘Chasing Culex: the effects of landscape configuration and climate on Culex pipiens populations throughout the seasons’.   

Geef mate van muggenoverlast door via Muggenradar.nl

Om op langere termijn een goed beeld te krijgen van de effecten van klimaat- en weersomstandigheden op steekmuggen, willen de onderzoekers hun onderzoek doorzetten. Om dit mogelijk te maken worden mensen opgeroepen om via Muggenradar.nl de mate van muggenoverlast door te geven. De opties zijn: geen overlast, een beetje overlast, veel overlast of heel veel overlast. Voor het onderzoek is het ook belangrijk om te weten als mensen geen muggenoverlast ervaren.

Waarnemingen kun je anoniem doorgeven of met een (gratis) Nature Today-account. Je kunt je eigen waarnemingen dan later terugzien en ontvangt dagelijks of wekelijks een overzicht van de nieuw gepubliceerde natuurberichten.

Tekst: Sander Koenraadt, Rody Blom en Arnold van Vliet, Wageningen University & Research, Muggenradar.nl
Foto's: Rody Blom (leadfoto: muggen in winterrust); Muggenradar.nl