Symposium toont potentie van natuurdata voor ruimtelijk beleid aan

Onder leiding van dagvoorzitter Karin Akkers, lid van het dagelijks bestuur van SoortenNL en directeur van RAVON, FLORON en Paddenstoelenonderzoek Nederland, vonden boeiende lezingen, gesprekken en geanimeerde discussies plaats met sprekers en het aanwezige publiek. Veel gespreksstof, want het ging ook over maatschappelijk belangrijke onderwerpen.

De kracht van natuurdata

Marcel Thaens, Chief Information Officer van de provincie Noord-Brabant, opende de dag met zijn visie op data en informatie, en de kracht en uitdagingen die gepaard gaan met datamodellen en –toepassingen. Ben Kokkeler, directeur-bestuurder van het Centrum voor Veiligheid en Digitalisering, voorzitter van het Ethisch Team Brainport Smart District, en Lector bij Avans, zette ons op het pad van de do’s en don’ts van het werken met vrijwilligers. Van precies die vragen die begrijpelijkerwijs snel op komen — werkt dat wel, is dat wel betrouwbaar? — is het antwoord dat het juist goed werkt.

De kracht van monitoring door vrijwilligers

Ruud Foppen, bijzonder hoogleraar aan de Radboud Universiteit Nijmegen, liet zien dat dat ook geldt vanuit het perspectief van de data. Professioneel onderzoek is vaak kort en lokaal — dat heeft budgettaire en ook logistieke redenen. Omdat je met vrijwilligers een gedistribueerd netwerk kunt vormen, kun je meerjarige monitoring van meerdere soortgroepen organiseren op een landelijk goed schaalniveau. En als je dan genoeg gestandaardiseerde data hebt, kun je experimentele vragen — wat is het effect van dit beleid, wat is het effect van deze herstelmaatregel? — vanuit de data beantwoorden zonder dat daar nog een duur en tijdrovend experiment of onderzoek voor nodig is.      

Landelijk weten we veel, op lokaal niveau nog niet: hoe zit dat?

Uit de 'fishbowl' (panelgesprek) met Donné Slangen, directeur-generaal Natuur en Visserij bij het ministerie van LNV, Ernest de Groot, lid van het dagelijks bestuur van waterschap Aa en Maas, en Marcel Thaens en Ben Kokkeler bleek dat zoiets nog niet zomaar mogelijk is, omdat we in Nederland het natuurbeleid gedecentraliseerd hebben en de verschillende overheden zich richten op hun eigen beleidsverantwoordelijkheid. Logisch, maar vanuit ecologisch en ruimtelijk perspectief toch onhandig.

Willemijn Smal, coördinator bij de Ecologische Autoriteit, liet zien dat we een aantal zaken in ons kennislandschap niet goed georganiseerd hebben. Op groot schaalniveau — landelijk — weten we heel veel, maar op lokaal niveau verandert het beeld. Dat is een statistische kwestie die in de discussie nog niet voor iedereen duidelijk bleek. In de ecologie zijn zaken meervoudig afhankelijk, dus kwaliteit kan achteruitgaan als gevolg van bijvoorbeeld stikstof en verdroging. Dat is relatief eenvoudig aan te tonen, maar hoeveel stikstof je moet reduceren ten opzichte van hydrologisch herstel is in elke situatie anders. Dat betekent niet dat je niets weet, het probleem is goed in beeld. Het betekent dat je nog geen bewezen effectieve oplossing hebt.

Paddenstoelen als voorbeeld van een graadmeter

Een suggestie hiervoor werd gedaan door Thom Kuyper, mycoloog en emeritus hoogleraar aan de Wageningen Universiteit. Paddenstoelen onderhouden de relatie tussen de bodem en de vegetatie. Ze zijn zeer gevoelig voor zowel stikstof als verdroging, dus als je voorspellingen wil doen over toekomstig herstel van gebieden is paddenstoelen een hele goede groep om naar te kijken. Het is een grote groep en je kunt statistisch heel goed de ontwikkeling van de stikstoftolerante soorten afzetten tegen de stikstofmijdende. En als je dan de stikstofmijdende soorten ziet toenemen, mag je verwachten dat de vegetatie en de fauna zullen volgen bij voortzetting van het beleid. De reden dat we dit niet doen, is omdat paddenstoelen niet op de Habitatrichtlijn staan en we in Nederland het beleid beperkt hebben tot "dat wat moet van Europa".

De juridische stand van zaken

In dat licht is het ook verwonderlijk dat de natuurherstelverordening niet door is gegaan. Ralph Frins, universitair hoofddocent aan de Tilburg Universiteit, lichtte in zijn presentatie toe dat de natuurherstelverordening het logische antwoord is op de Fitness Check van de Habitatrichtlijn uit 2016. Daarin werd geconstateerd dat het juridisch instrumentarium weliswaar "fit for purpose" was, maar dat de implementatie beter kan. Belangrijk in deze analyse was en is dat een lijst verplichte soorten alleen niet genoeg is, maar je ook een beleidskader nodig hebt om het goede mogelijk te maken.

Coalities met impact: monitoring door de bouw en de boeren

Harwil de Jonge, directeur van Heijmans Vastgoed, en Rik Wever, projectleider bij De Vlinderstichting, hebben laten zien dat je, als je creatief bent en verrassende coalities weet te sluiten, je toch heel wat in beweging kan krijgen. In een overtuigend verhaal liet De Jonge zien dat de bouw als sector al heel wat verder is dan het obligate vogelhuisje aan de gevel, en hoe ze investeren in innovatieve monitoringstools en automatische soortherkenning. Rik Wever vertelde over hoe boeren hun eigen percelen met andere ogen gaan bekijken als je ze mee laat doen aan de monitoring van nachtvlinders. Bijzondere coalities zijn nodig om in verwarrende en moeilijke tijden de weg naar boven weer te vinden.

Samenwerken voor de natuur zorgt voor gezamenlijke oplossingen

Sander Turnhout, strategisch adviseur van SoortenNL, lichtte juist dat laatste eruit. Mensen die vogels gaan kijken worden vogelaar. Het wordt je identiteit en het is in die zin transformatief. Door meer samen te gaan meten met boeren, jagers, vissers en beleidsmensen investeer je in een gedeelde ervaringswerkelijkheid en juist die gedeelde werkelijkheid is nodig als je samen naar oplossingen moet zoeken.

De dag werd afgesloten door Hagar Roijackers, gedeputeerde Natuur en Water bij de provincie Noord-Brabant. Zij gaf een mooi overzicht van de dag met daarbij een doorkijkje naar de toekomst. In Brabant zijn, net zoals in andere provincies, de uitdagingen groot. De wil en de energie is er om door te pakken, om data, informatie, kennis en kunde te benutten, en om juist die bijzondere samenwerkingen tot stand te brengen.

Presentaties

De presentaties van de sprekers zijn beschikbaar. Deze vind je op deze pagina (onderaan). 

Tekst: Sander Turnhout & Karin Akkers, SoortenNL
Foto's: Provincie Noord-Brabant; Jeroen van Riet; Naomi Lambrikx