Libellen bewegen mee met klimaatverandering

"Het bijzondere aan libellen is dat ze grote afstanden kunnen afleggen, tientallen kilometers zijn geen uitzondering. Daardoor kunnen ze sneller dan de meeste soorten meebewegen met veranderingen, zoals klimaatverandering. Klimaatverandering is dan ook de drijvende factor achter verandering in libellengemeenschappen in de laatste decennia. We zien dat warmteminnende, zuidelijke soorten zich naar het noorden toe uitbreiden. Deze soorten — zoals de vuurlibel, de zuidelijke oeverlibel en de tengere pantserjuffer — hebben hun verspreidingsgebied in Zuid-Europa tot net in Nederland", vertelt Tim.

Koelteminnende soorten gaan achteruit

Daarnaast zijn er koelteminnende soorten die vooral in Scandinavië en Rusland, en ook nog net in Nederland voorkomen. Bijvoorbeeld de maanwaterjuffer, de venglazenmaker en de noordse witsnuitlibel. Tim: "Deze libellensoorten zijn in de jaren 60 tot 80 heel sterk achteruitgegaan, maar ze herstelden zich toen de milieuvervuiling door bijvoorbeeld zure regen afnam. Nu hebben ze het weer zwaar. De laatste 20 jaar zijn ze heel hard achteruitgegaan als gevolg van opwarming en droge zomers."

Plicht tot bescherming

Tim verwacht dan ook dat in de toekomst het aandeel van de zuidelijke, warmteminnende soorten verder toeneemt. "Daar hoeven we als natuurbeheerders niks voor te doen. Van enkele noordelijke soorten zullen we echter afscheid moeten nemen. We hebben wel de plicht om hun leefgebieden te blijven beschermen, al was het maar voor de iets minder kritische soorten. Dat betekent dat we ervoor moeten zorgen dat vennen en veengebieden voldoende water en stabiele grondwaterstanden hebben."

Van al die verschillende soorten is er één favoriet bij Tim: "Ja, de dwergjuffer. Een kleine, raadselachtige libel waarvan gezegd wordt dat het de meest kritische libel is van hoogveensystemen. De dwergjuffer was decennialang uit Nederland verdwenen, maar is in 2015 toch weer in Nederland opgedoken, in een terrein van Staatsbosbeheer. Dat is wel heel bijzonder. Tot 2022 zijn dwergjuffers jaarlijks waargenomen. Vorig jaar helaas niet."

Tekst en foto's: Staatsbosbeheer (leadfoto: de vuurlibel houdt van een wat warmer klimaat. Hij komt in Zuid-Europa voor, tot net in Nederland)