Verjagen van grasetende brandganzen kost vaak meer dan het oplevert

De studie werd uitgevoerd in het kader van de Nederlandse bijdrage aan het Europese ganzenbeheer. Het wegjagen van ganzen lijkt alleen kosteneffectief als er minder ganzen in het gebied zijn.

Conflict om gras

Lang ging het niet goed met ganzen in Europa, maar nadat er in 1950 beschermende maatregelen werden ingesteld, zijn de populaties weer groter geworden. Een succesverhaal voor de natuurbescherming dus, maar wel een met een keerzijde: ganzen eten gras, waardoor boeren minder kunnen oogsten en dus minder opbrengst hebben. Met name brandganzen zorgen voor problemen, omdat ze met hun kleine snavel het gras kort bij de grond afbijten, waardoor het gras moeilijk weer herstelt. Daarnaast blijven de vogels nu langer in Nederland dan in het verleden, wat ook minder tijd overlaat voor herstel.

Logisch dus dat boeren bezoekende brandganzen nu vaak wegjagen van hun weilanden. Het idee is dat de dieren vervolgens verhuizen naar speciaal daarvoor aangewezen rustgebieden, waar ze in alle rust kunnen grazen. Boeren krijgen alleen compensatie voor de schade die buiten de rustgebieden door ganzen is veroorzaakt, als ze kunnen aantonen dat ze geprobeerd hebben om de dieren weg te jagen. 

Taxatiekosten

De combinatie van verjagen en het aanwijzen van rustgebieden is nu dus standaardpraktijk. Maar is dat eigenlijk wel de beste manier om met de ganzen om te gaan? Dat is precies wat Monique de Jager en collega’s zich afvroegen. Want  de schade die ganzen in een bepaald gebied hebben veroorzaakt, moet worden getaxeerd zodat boeren de juiste compensatie krijgen. En verjagen kost ook geld, ook al wordt dit vaak niet door de boer of overheid betaald. En als je ganzen verjaagt, dan verhuizen ze vaak naar een andere plek waar de schade vervolgens ook weer bepaald moet worden, waardoor de totale taxatiekosten stijgen. 

Computermodel

De Jager maakte een computermodel om inzicht te krijgen in wat vanuit economisch opzicht de meest optimale manier is om met de grasetende dieren om te gaan. Het model bootste de situatie in Friesland na, omdat daar in Nederland de meeste ganzen overwinteren. In het model namen de onderzoekers onder andere mee hoeveel gras de ganzen eten, hoeveel opbrengst dat scheelt, hoe snel het gras groeit, wat de ganzen doen als ze verjaagd worden, hoeveel energie het de wegvliegende ganzen kost en wat de kosten zijn van het het taxeren van de schade en van het verjagen van de ganzen. De onderzoekers gebruikten het model om te bekijken wat er gebeurt bij verschillende populatiegroottes van ganzen.

Niet verjagen vaak beter

Uit het model blijkt dat verjagen zinvol is als er relatief weinig ganzen zijn, maar dat het beter is ganzen rustig te laten grazen, ook buiten de rustgebieden, als de populatie ganzen groter wordt. De Jager geeft aan dat dit misschien tegenstrijdig klinkt, maar eigenlijk ook wel logisch is. Want niet alleen de kosten voor het taxeren van de schade nemen toe door de dieren te verjagen. De Jager: “Als je ganzen verjaagt, dan vliegen ze weg. Dat kost energie, waardoor ze alleen maar meer voedsel nodig hebben. En dat halen ze dan bij de buren.” 

Het model laat ook zien dat de realiteit complex in elkaar zit. De Jager: “Als er twee keer zoveel ganzen zijn, dan betekent dat niet automatisch dat boeren ook twee keer zoveel schade hebben, of dat de kosten van het verjagen van de ganzen twee keer zo hoog worden. Dankzij dit model konden we verschillende scenario’s uittesten en inzicht krijgen in de verbanden tussen verschillende kosten en baten, iets wat je nooit in het echt kan doen.”

Beschermd

Brandganzen zijn nog steeds beschermd. In Friesland zijn er in de winter zo’n 500 000. De Jager: “Met deze aantallen, en ook als er meer ganzen bijkomen, is verjagen niet kosteneffectief. Maar ik begrijp het ook dat een individuele boer wel ganzen wegjaagt van zijn of haar weiland. Onze studie laat echter zien dat wat optimaal lijkt voor een individuele boer, niet optimaal is voor het geheel.”

Meer informatie

• Meer informatie vind je in het wetenschappelijke artikel 'More management, less damage? With increasing population size, economic costs of managing geese to minimize yield losses may outweigh benefits', geschreven door Monique de Jager, Nelleke H. Buitendijk, Yannick N. Wiegers, Hans M. Baveco en Bart A. Nolet. Het verschijnt in februari 2024 in het Journal of Environmental Management; sinds 3 januari 2024 is het al online beschikbaar

Tekst: NIOO-KNAW
Beeld: Nelleke Buitendijk, NIOO-KNAW